| ID | Λήμμα | Ερμηνεία | |
|---|---|---|---|
| 57786 | ψαρωτικός | , ή, ό ψα-ρω-τι-κός επίθ. (αργκό): που αποσκοπεί στο να φοβίσει κάποιον, να τον κάνει να σαστίσει, να χάσει το θάρρος του: ~ό: βλέμμα/ύφος. ~ές: ερωτήσεις.|| ~ός: τύπος. | |
| 57787 | ψαύση | ψαύ-ση ουσ. (θηλ.) (λόγ.): άγγιγμα, ψηλάφηση. Βλ. θωπεία. [< αρχ. ψαῦσις] | |
| 57788 | ψαύω | ψαύ-ω ρ. (μτβ.) {έψαυ-σε, ψαύ-σει, -οντας} (λόγ.): αγγίζω απαλά, ψηλαφώ. [< αρχ. ψαύω] | |
| 57789 | ψαχνό | ψα-χνό ουσ. (ουδ.) (προφ.) 1. ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. -ΜΑΓΕΙΡ. κρέας χωρίς κόκαλα και λίπος: κοτόπουλο/μοσχάρι/χοιρινό ~. Βλ. ξεψαχνίζω. 2. κέρδος, όφελος, κυρ. οικονομικό· ενδιαφέρον: Υπάρχει ~ εδώ!|| Η ιστορία έχει πολύ ~! ΣΥΝ. ψητό (3) 3. (μτφ.) η ουσία ενός θέματος: Μπαίνω/πάω κατευθείαν στο ~. Πβ. ρεζουμέ. ΣΥΝ. ζουμί (3), ψητό (2) ● ΦΡ.: χτυπώ/βαρώ/ρίχνω/πυροβολώ στο ψαχνό (προφ.): πυροβολώ κατευθείαν εναντίον κάποιου χωρίς δισταγμό, με σκοπό να τον τραυματίσω ή να τον σκοτώσω. || (μτφ.) Μέτρα που χτυπούν ~ (= ζημιώνουν, πλήττουν) μισθωτούς και συνταξιούχους. [< μεσν. ψαχνόν] | |
| 57790 | ψάχνω | ψά-χνω ρ. (μτβ. κ. αμτβ.) {έψα-ξα, ψά-ξει, ψά-χτηκα, ψα-χτεί, ψάχν-οντας, ψαγμένος} 1. προσπαθώ με επιμονή να βρω κάτι ή κάποιον: ~ το πορτοφόλι/την ταυτότητά μου. Άδικα/άσκοπα ~εις! Έψαχνε στην τσάντα/τις τσέπες της για τα κλειδιά της. Όσο κι αν ~ξα, δεν βρήκα αυτό που ήθελα. ~ξε παντού/(σε) όλο το σπίτι, αλλά μάταια! Μην ~εις τα ξένα πράγματα/συρτάρια (πβ. ψαχουλεύω)!|| ~ μια λέξη στο λεξικό/πληροφορίες στο διαδίκτυο. ~ει για στοιχεία στα αρχεία/στους καταλόγους. Πβ. ανατρέχω.|| (μτφ.) ~ουν στο σκοτάδι/στα τυφλά.|| Τον ~ εδώ και μέρες. Τον έψαχνε μέσα στο πλήθος. Πβ. ζητώ. 2. (ειδικότ.) προσπαθώ να εντοπίσω ή να ανακαλύψω κάτι ή κάποιον· αναζητώ: ~ την αιτία/την αλήθεια/τα ίχνη κάποιου/τη σωστή απάντηση. ~ (για) παρέα/σπίτι/συνεργάτες/σύντροφο/ταίρι. ~ει διέξοδο/δουλειά/λύση (στα προβλήματά του)/ένα στήριγμα. ~ει αφορμή (= ξύνεται, τρώει τα νύχια του) για καβγά. Πήγε να ~ξει (= βρει) την τύχη του στο εξωτερικό.|| Για κορόιδα ~εις; Τον ~ει (: κυνηγά) η Αστυνομία. Πβ. γυρεύω. 3. (ειδικότ.) ερευνώ: ~ουν (σ)τα ερείπια για επιζώντες. ~ξαν σπιθαμή προς σπιθαμή την περιοχή.|| Τον ~ξαν (= του έκαναν σωματικό έλεγχο)/~ξαν το σπίτι του για ναρκωτικά.|| (προφ.) Τι να σου πω, δεν το 'χω ψάξει το θέμα. Βλ. πολυ~. ● Παθ.: ψάχνομαι (προφ.) 1. κοιτάζω στις τσέπες μου ή σε πράγματα που έχω μαζί μου, μήπως βρίσκεται εκεί κάτι που, προσωρινά, έχω χάσει: Ψάξου καλύτερα, κάπου θα είναι! 2. (μτφ.) βρίσκομαι σε φάση αναζήτησης, προβληματίζομαι: ~εται στα διάφορα είδη μουσικής. Βλ. ψαγμένος.|| ~ονται να δουν τι θα κάνουν στη ζωή τους/τι φταίει. Βλ. πολυ~.|| Χώρισε πριν λίγο καιρό και έχει αρχίσει να ~εται (= να αναζητά ερωτικό σύντροφο). ● ΦΡ.: μην το/την ψάχνεις (προφ.): δεν αξίζει να ασχολείσαι με κάτι, δεν έχει νόημα: ~ ~, δεν βρίσκεις άκρη. Άσ' το καλύτερα, ~ ~! Πβ. μην το κουράζεις/παιδεύεις., τι ψάχνεις τώρα (προφ.): όταν μια αναζήτηση ή προσπάθεια δεν αξίζει τον κόπο: Καλά τα λες, αλλά ~ ~. ~ ~ να βρεις; Δεν έχει νόημα. Πβ. τρέχα γύρευε., (γυρεύει/ψάχνει/ζητά) ψύλλους (/ψύλλο)/βελόνα (/βελόνες) στ' άχυρα βλ. άχυρο, όποιος θέλει/ψάχνει/ζητάει/γυρεύει τα πολλά χάνει και τα λίγα βλ. πολύς, στον ουρανό το(ν) γύρευα/έψαχνα (και) στη γη το(ν) βρήκα βλ. γυρεύω, ψάχνω/γυρεύω με το κερί/με το φανάρι βλ. κερί, ψάχνω/κυνηγώ κάποιον/κάτι με το τουφέκι βλ. τουφέκι ● βλ. ψαγμένος [< μεσν. ψάχνω < αρχ. ψαύω] | |
| 57791 | ψαχούλεμα | ψα-χού-λε-μα ουσ. (ουδ.) (προφ.): η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ψαχουλεύω: ~ στα ράφια/στο σκοτάδι. Πβ. πασπάτεμα, σκάλισμα, χαρχάλεμα, ψάξιμο. Βλ. ψηλάφηση. | |
| 57792 | ψαχουλευτά | ψα-χου-λευ-τά επίρρ. (προφ.): ψαχουλεύοντας, ψάχνοντας τριγύρω με τα χέρια: Προχωρούσε ~ στο σκοτάδι. Πβ. ψηλαφητά. | |
| 57793 | ψαχουλεύω | ψα-χου-λεύ-ω ρ. (μτβ.) {ψαχούλ-εψα, -έψει, ψαχουλεύ-οντας} (προφ.) 1. ψάχνω επίμονα ανάμεσα σε πράγματα, συνήθ. ανακατεύοντάς τα, για να βρω κάτι: ~ευε την τσάντα/τσέπη της. ~ευε τα συρτάρια της. Πβ. πασπατεύω, σκαλίζω, χαρχαλεύω. 2. ψάχνω κάτι με τις άκρες των δακτύλων: ~εψε στα τυφλά την κλειδαριά. Βλ. ψηλαφώ. | |
| 57794 | ψαχτήρι | ψα-χτή-ρι ουσ. (ουδ.) 1. ΠΛΗΡΟΦ. (προφ.) μηχανή αναζήτησης. Βλ. γκουγκλ. 2. (μτφ.-προφ.) για πρόσωπο που του αρέσει να ψάχνει, που ψάχνει πολύ: Τελικά έβγαλε λαβράκι, το ~! Μην την υποτιμάς, είναι φοβερό ~! Πβ. λαγωνικό. Βλ. πειραχτήρι. 3. τρόπος ψαρέματος, κυρ. σε ρηχό βυθό με ψαροντούφεκο. Βλ. -τήρι, καρτέρι. | |
| 57795 | ψεγάδι | ψε-γά-δι ουσ. (ουδ.) (προφ.): ατέλεια, ελάττωμα: χωρίς κανένα ~ (= αψεγάδιαστος). Δεν βρήκα ούτε ένα ~ στο γραπτό του. Βλ. τρωτό.|| Τον βρίσκω συμπαθητικό παρ' όλα τα ~ια (= μειονεκτήματά) του. [< μεσν. ψεγάδι] | |
| 57796 | ψέγω | ψέ-γω ρ. (μτβ.) {έψε-ξα, ψέ-ξει, ψέγ-οντας} (λόγ.): κατηγορώ, μέμφομαι. Πβ. επικρίνω, επιτιμώ, καταφέρομαι. [< αρχ. ψέγω] | |
| 57797 | ψείρα | [ψεῖρα] ψεί-ρα ουσ. (θηλ.) 1. ΖΩΟΛ.-ΙΑΤΡ. {συνήθ. στον πληθ.} έντομο που προσβάλλει τον άνθρωπο και τα ζώα (επιστ. ονομασ. Pediculus humunus capitis)· ζει παρασιτικά στα τριχωτά μέρη του σώματος, προκαλώντας φλεγμονή που εκδηλώνεται με κνησμό: αβγά ~ας (= κόνιδα). ~ες του τριχωτού της κεφαλής/εφηβαίου. Έπιασε/έχει/κόλλησε ~ες. Βλ. εξωπαράσιτα, ξεψειρίζω, φθειρίαση, τύφος.|| (ειδικότ., για τις ~ες του κεφαλιού:) Λοσιόν/σαμπουάν/χτένα (ή χτενάκι) για ~ες. Οι ~ες μολύνουν κυρίως παιδιά σχολικής ηλικίας.|| (κατ' επέκτ.) ~ες των φυτών (= φυτοπαράσιτα· ειδικότ. για τη μελίγκρα). Βλ. σιταρόψειρα. 2. ΤΕΧΝΟΛ. μικρόφωνο (πέτου) ή ακουστικό πολύ μικρού μεγέθους. Βλ. κάψα1. 3. πολύ μικρό κοκαλάκι (κλάμερ) για τα μαλλιά: πολύχρωμες ~ες. 4. (μτφ.-προφ.) ψείρας. ● ψείρες (οι) (μτφ.-προφ.) 1. πράγματα ανούσια, ασήμαντα, ανάξια λόγου: Όλα αυτά είναι ~ μπροστά στα μεγάλα οικονομικά προβλήματα. 2. μικροσκοπικά γράμματα, που δυσκολεύουν την ανάγνωση. ● Υποκ.: ψειρούλα & ψειρίτσα (η): στις σημ. 1, 3. ● ΦΡ.: αλί που/άμα το 'χει η κούτρα του να κατεβάζει ψείρες βλ. κούτρα [< 1: μεσν. ψείρα 2: αγγλ. bug, 1946] | |
| 57798 | ψείρας | ψεί-ρας ουσ. (αρσ.) (προφ.): πολύ σχολαστικός, λεπτολόγος. ΣΥΝ. ψείρα (4) | |
| 57799 | ψειριάρης | , α, ικο ψει-ριά-ρης επίθ. (προφ.): που έχει πιάσει ψείρες· κατ' επέκτ. βρομιάρης. Βλ. -ιάρης. | |
| 57800 | ψειρίζω | ψει-ρί-ζω ρ. (μτβ.) {ψείρι-σα, ψειρί-σει, ψειρίζ-οντας} 1. (μτφ.-προφ.) είμαι υπερβολικά σχολαστικός, ασχολούμαι με λεπτομέρειες: Πολύ το ~εις το πράγμα! ΣΥΝ. ξε~, ψιλοκοσκινίζω. Πβ. βασανίζω, λεπτολογώ, υπεραναλύω. Βλ. ξεσκον-, ξεψαχν-, χτεν-ίζω, ξετινάζω. 2. (μτφ.-αργκό) κλέβω: Τον ~σαν στο μετρό. Της ~σαν την τσάντα. Πβ. βουτώ, ξαφρίζω, σουφρώνω. 3. ξεψειρίζω. ● ΦΡ.: ψειρίζω τη μαϊμού βλ. μαϊμού [< μτγν. φθειρίζω] | |
| 57801 | ψείρισμα | ψεί-ρι-σμα ουσ. (ουδ.) 1. (μτφ.-προφ.) υπερβολική εμμονή στις λεπτομέρειες, σχολαστικότητα: Έπεσε πολύ ~. ΣΥΝ. ξε~. Πβ. λεπτολογία. Βλ. ξεσκόν-, ξεψάχν-ισμα. 2. (μτφ.-λαϊκό) κλοπή. Πβ. ξάφρισμα, σούφρωμα. 3. ξεψείρισμα. | |
| 57802 | ψειρού | [ψειροῦ] ψει-ρού ουσ. (θηλ.) (αργκό): φυλακή: Έκανε έντεκα μήνες στην ~. Βλ. -ού4. ΣΥΝ. μπουζού, στενή, φρέσκο2, φυλάκα | |
| 57803 | ψεκάδες | ψε-κά-δες ουσ. (θηλ.) (οι) {σπάν. στον εν. ψεκάδα}: ΜΕΤΕΩΡ. υετός με τη μορφή πολύ μικρών σταγόνων βροχής: ασθενείς ~. Βλ. ψιχάλα. [< αρχ. ψεκάς, ψακάς ‘σταγόνα βροχής, ψιλόβροχο’, αγγλ. drizzle] | |
| 57804 | ψεκάζω | ψε-κά-ζω ρ. (μτβ. κ. αμτβ.) {ψέκα-σα, ψεκά-σει, -στηκε, -στεί, ψεκάζ-οντας, -όμενος, ψεκα-σμένος}: εκτοξεύω (σε κάτι ή κάποιον) σταγονίδια υγρού με τη χρήση ειδικού δοχείου ή κατάλληλης συσκευής: ~ το δωμάτιο με αρωματικό σπρέι (πβ. αρωματίζω)/τα λουλούδια (: με νερό· πβ. καταβρέχω).|| ~σαν (= ράντισαν) με φυτοφάρμακο. Βλ. αψέκαστος. ● ΦΡ.: ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε (προφ.): για κάτι που γίνεται πολύ γρήγορα και εύκολα (ή πρόχειρα): Οι εξετάσεις δεν είναι ~ ~· χρειάζεται διάβασμα. Βλ. ξεπέτα. [< μτγν. ψεκάζω, γαλλ. pulvériser] | |
| 57805 | ψεκασμένος | , η, ο ψε-κα-σμέ-νος επίθ./ουσ. (προφ.-μειωτ.): που έχει παρωχημένες και ανεδαφικές εμμονές σε επιστημονικά, κοινωνικά και πολιτικά θέματα με κυρίαρχη ιδέα τη συνωμοσιολογία: ~ες: απόψεις/ιδέες. ~οι: αντιεμβολιαστές. Είναι εντελώς ~ για να λέει αυτές τις ανοησίες. |
Πανεπιστημίου 28, 106 79, Αθήνα
210 3664700
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Αθήνα 2023.
Τρίστηλο με έγχρωμα λήμματα, σε χαρτί βίβλου των 60γρ. διαστάσεων 21 x 29,50 εκατοστά.
© 2022 ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ