αμφι- & αμφί- (λόγ.) λεξικό πρόθημα που σημαίνει 1. από τη μία και από την άλλη μεριά και κατ' επέκτ. δύο διαφορετικές ή αντίθετες πλευρές: (κυρ. επιστ.) αμφί-κυρτος. Αμφι-κλινής.|| (μτφ.) Αμφι-ταλαντεύομαι.|| Aμφί-θυμος. 2. διπλή ιδιότητα: αμφί-χειρας (= αμφιδέξιος). Αμφί-βια.|| Αμφι-θαλής. ΑΝΤ. ετερο-.|| (μτφ.) Αμφί-σημος. Πβ. δί-.
δέντρο δέ-ντρο ουσ. (ουδ.) & (λόγ.) δένδρο 1. κάθε ξυλώδες, πολυετές φυτό με σταθερό κορμό, που σχηματίζει κλαδιά σε αρκετό ύψος από το έδαφος: αειθαλές/αιωνόβιο/κωνοφόρο/οπωροφόρο/τροπικό/φυλλοβόλο ~. Η κουφάλα/η σκιά/ο φλοιός/τα φύλλα ενός ~ου. Απολιθωμένα/καμένα ~α. Ασθένειες των ~ων. Καλλιεργώ/κλαδεύω/κόβω/ξεριζώνω/ποτίζω/φυτεύω ένα ~. Ανθίζει/μεγαλώνει ένα ~. ~ ελιάς. Θάμνοι και ~α. ~-μινιατούρα/νάνος (βλ. μπονσάι).|| (μτφ.) Το ~ της ειρήνης/ελευθερίας/(ΠΔ) ζωής (: που χαρίζει αθανασία). Βλ. ευκάλυπτος, καστανιά, κέδρος, μηλιά, οξιά, πεύκο, πορτοκαλιά, χαμόδεντρο. 2. δενδροδιάγραμμα. ● Υποκ.: δεντράκι (το): ΣΥΝ. δενδρύλλιο ● ΣΥΜΠΛ.: γενεαλογικό δέντρο: το σύνολο των προγόνων κάποιου ανθρώπου ή ζωικού είδους, καθώς και το διάγραμμα που τους εμφανίζει σε δενδρική δομή μέχρι κάποιο όριο στο παρελθόν: ~ ~ οικογένειας (= οικογενειακό δέντρο)/τριών γενεών/... χρόνων. Βλ. ρίζες.|| ~ ~ αιλουροειδών/θηλαστικών. ~ ~ καθαρόαιμου σκύλου (βλ. πεντιγκρί).|| (μτφ.) ~ ~ χειρογράφου. [< γαλλ. arbre généalogique] , το δέντρο της γνώσης (του καλού και του κακού) (ΠΔ): ΘΕΟΛ. το δέντρο με τον απαγορευμένο από τον Θεό καρπό, τον οποίο έφαγαν οι Πρωτόπλαστοι και εκδιώχθηκαν από τον Παράδεισο., χριστουγεννιάτικο δέντρο/δέντρο των Χριστουγέννων: έλατο με διακοσμητικά αντικείμενα ή/και φωτάκια που τοποθετείται σε ιδιωτικούς ή δημόσιους χώρους κατά την περίοδο των Χριστουγέννων: Στολίζω το ~ ~. [< γερμ. Weihnachtsbaum] , βρογχικό δέντρο βλ. βρογχικός, οικογενειακό δέντρο βλ. οικογενειακός ● ΦΡ.: βλέπει το δέντρο και χάνει το δάσος (μτφ.): για κάποιον που ασχολείται με τις λεπτομέρειες και όχι με την ουσία ενός θέματος. [< 1: μεσν. δέντρο(ν)]
εραλδική [ἑραλδική] ε-ραλ-δι-κή ουσ. (θηλ.): επιστημονική μελέτη των οικοσήμων και εμβλημάτων: Η ~ και η Γενεαλογία αποτελούν βοηθητικούς κλάδους της ιστορικής επιστήμης. ΣΥΝ. οικοσημολογία [< γαλλ. héraldique]
-λόγος επίθημα αρσενικών και θηλυκών ουσιαστικών με αναφορά σε 1. ειδικό επιστήμονα ή επαγγελματία: (o/η) αρχαιο~/αστικο~/βιο~/θεο~/παθο~. Εκλογο~.|| Ηλεκτρο~. Βλ. -γράφος. 2. πρόσωπο που συνηθίζει να τοποθετείται ή να εκφράζεται με συγκεκριμένο τρόπο: (αρνητ. συνυποδ.) καταστροφο~/κινδυνο~.|| Ευφυο~. Καυχησιο~/λασπο~/χυδαιο~. 3. (σπάν.) άτομο που συλλέγει ό,τι δηλώνει η πρωτότυπη λέξη: ανθο~/σταχυο~. 4. (σπανιότ.-μόνο στο αρσ.) εργαλείο: βιδο~.
-λογώ {παθ. -ούμαι κ. (προφ.) -ιέμαι} επίθημα ρημάτων με τη σημασία του 1. μιλώ, εκφράζομαι, κρίνω: δευτερο-λογώ/μελλοντο~/μονο~.|| Ακριβο-λογώ/αοριστο~/γενικο~.|| (αρνητ. συνυποδ.) Αισχρο-λογώ/θριαμβο~/κακο~/πολυ~.|| Aξιο-λογώ/πιθανο~. 2. αποδίδω, (καθ)ορίζω: χρησμο-λογώ (πβ. -δοτώ).|| Bαθμο-λογώ/δασμο~/κοστο~/τιμο~/φορο~. 3. μαζεύω, συλλέγω, συγκεντρώνω: κορφο-λογώ.|| Ανθο-λογώ/σταχυο~.|| Ναυτο-λογώ/στρατο~. 4. (προφ.) κάνω κάτι με ένταση ή διάρκεια, έχω μια συνήθεια: τραβο-λογώ/χαζο~/χαϊδο~.|| (αρνητ. συνυποδ.) Μπεκρο-λογώ.
πεντιγκρί πε-ντι-γκρί ουσ. (ουδ.) {άκλ.}: έγγραφο που πιστοποιεί το γενεαλογικό δέντρο ενός καθαρόαιμου ζώου: σκύλος με/χωρίς ~. [< γαλλ.-αγγλ. pedigree]
ριζά ρι-ζά ουσ. (ουδ.) (τα) (λαϊκό): πρόποδες: στα ~ του βουνού. Πβ. ρίζα, υπώρεια. ΣΥΝ. ριζοβούνια [< ρίζα, με κατέβασμα του τόνου κατά το χαμηλά]
χάσμα χά-σμα ουσ. (ουδ.) {χάσμ-ατος | -ατα} 1. (μτφ.) μεγάλη απόκλιση, διαφορά: επικοινωνιακό/ηλικιακό/ιδεολογικό ~. Άμβλυνση/γεφύρωση/διεύρυνση/εξάλειψη/κλείσιμο/μείωση του αναπτυξιακού/κοινωνικού/οικονομικού/πολιτισμικού ~ατος. Υπάρχει αβυσσαλέο/μεγάλο/τεράστιο ~ (πβ. άβυσσος, απόσταση). Αυξάνει/βαθαίνει/γιγαντώνεται/μεγαλώνει/παραμένει το ~ μεταξύ πλούσιων και φτωχών.|| (ΟΙΚΟΝ., απόκλιση ανάμεσα στην τιμή ανοίγματος ενός χρεογράφου και την τιμή κλεισίματός του την προηγούμενη μέρα:) Ο Γενικός Δείκτης άνοιξε με ανοδικό/καθοδικό ~ ... μονάδων. 2. (μτφ.) απουσία ενός στοιχείου ή διακοπή της συνέχειας: νοητικό/χρονικό ~. Λογικά ~ατα (πβ. άλμα). ~ατα (= κενά) μνήμης. Η κατάθεσή του παρουσιάζει ~ατα και αντιφάσεις. Πβ. ασυνέχεια. Βλ. χασμωδία.|| (ΦΥΣ.) Ενεργειακό/φωτονικό ~ (ζώνης).|| (ΦΙΛΟΛ., απουσία λέξης ή λέξεων σε χειρόγραφο, που δυσχεραίνει την κατανόησή του:) ~ατα λόγω φθοράς. 3. ΓΕΩΛ. βαθύ ρήγμα, βάραθρο: εδαφικά/σεισμικά/σπηλαιώδη ~ατα. Πβ. γκρεμός, φαράγγι, χαράδρα, χάος. ● ΣΥΜΠΛ.: αγεφύρωτο χάσμα & χάσμα αγεφύρωτο (μτφ.): μεγάλη, αξεπέραστη διαφορά: Τους χωρίζει ~ ~. Υπάρχει ~ ~ ανάμεσά τους. [< αγγλ. unbridgeable chasm] , χάσμα (των) γενεών 1. διαφορά στον τρόπο σκέψης και θεώρησης του κόσμου από τη μια γενιά στην άλλη, η οποία προκαλεί προβλήματα επικοινωνίας και συνεννόησης μεταξύ τους. 2. ΒΙΟΛ.-ΠΛΗΡΟΦ. (στον γενετικό αλγόριθμο) το ποσοστό των χρωμοσωμάτων που ανανεώνονται σε κάθε γενιά, ως προς το σύνολο του πληθυσμού τους. [< 1: αγγλ. generation gap, 1967] , ψηφιακό χάσμα: κενό, ανισότητα που παρατηρείται μεταξύ περιοχών, χωρών ή κοινωνικών ομάδων, όσον αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης στις νέες τεχνολογίες και ιδ. στη χρήση του διαδικτύου. [< αγγλ. digital divide, 1994] [< 1: αγγλ. gap, γαλλ. fossé, 1916, 2: γαλλ. fracture, hiatus, lacune 3: αρχ. χάσμα, πβ. αγγλ. chasm]
Πανεπιστημίου 28, 106 79, Αθήνα
210 3664700
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Αθήνα 2023.
Τρίστηλο με έγχρωμα λήμματα, σε χαρτί βίβλου των 60γρ. διαστάσεων 21 x 29,50 εκατοστά.
© 2022 ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ