Αναζήτηση

γιαταγάνι για-τα-γά-νι ουσ. (ουδ.): ΙΣΤ. (κυρ. κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1821) είδος σπαθιού με πλατιά και καμπυλωτή λεπίδα. Πβ. πάλα, χαντζάρι. Βλ. καριοφίλι, κουμπούρα. [< τουρκ. yatağan]

-ισμός επίθημα αφηρημένων αρσενικών ουσιαστικών που δηλώνει 1. ενέργεια, αποτέλεσμα: καταρτ~/μεταβολ~/πανηγυρ~/παραθερ~/συμψηφ~/υπνωτ~.|| Oραματ~/προβληματ~. 2. θεωρία, τέχνη: αγνωστικ~/δαρβιν~/δυϊσμός/ουμαν~/πλουραλ~/σχετικ~. Kαπιταλ~/κομμουν~/σοσιαλ~.|| (αρνητ.) Σκοταδ~.|| (κίνημα:) Δημοτικ~. Φεμιν~.|| (διδασκαλία:) Στωικ~/χριστιαν~. Μανιχα-ϊσμός.|| Κλασικ~/μινιμαλ~/ρεαλ~/ρομαντ~. 3. στάση, συμπεριφορά: αλτρου~.|| (συνήθ. μειωτ.) Αριβ~/ατομ~/εγω~/σοβιν~/στρουθοκαμηλ~/χαμαιλεοντ~/χαφιεδ~. 4. ενασχόληση, δραστηριότητα: αθλητ~/ακτιβ~/αλπιν~/προσκοπ~. 5. ΙΑΤΡ. πάθηση, νόσο: δαλτον~. 6. φαινόμενο: γεωτροπ~/ιον~.|| Γαλλ~.

-ίστικος, η, ο (προφ.): επίθημα για τον σχηματισμό επιθέτων∙ δηλώνει χαρακτηριστικό που είναι σχετικό ή παρεμφερές με ό,τι εκφράζει η πρωτότυπη λέξη: αγορ~/κουκλ~/παλικαρ~ (πβ. -ίσιος). Βλ. -ιάτικος.|| (συνήθ. μειωτ.) Aκαταλαβ~/γεροντ~/δασκαλ~/δημοσιοσχετ~/διανοουμεν~/δικηγορ~/εξυπνακ~/θεατριν~/κοροϊδ~/κουτσομπολ~/μεγαλ~/μπακαλ~.

καρύκευμα κα-ρύ-κευ-μα ουσ. (ουδ.) {καρυκεύμ-ατος | -ατα, συνηθέστ. στον πληθ.}: ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. κάθε φυσική ουσία ή μείγμα, που προστίθεται στο φαγητό (ή το γλυκό) σε μικρές ποσότητες, για να δώσει άρωμα, να ενισχύσει τη γεύση του ή/και σπανιότ. να του δώσει χρώμα: εξωτικά/πικάντικα (βλ. ταμπάσκο) ~ατα. Τα μπαχαρικά και τα μυρωδικά χρησιμοποιούνται ως ~ατα. Βλ. γαρίφαλο, κάρδαμο, κολίανδρος, μάραθο, μπούκοβο, ρίγανη.|| (μτφ.) Το ~ (= αλατοπίπερο, νοστιμιά) της ζωής. ΣΥΝ. άρτυμα (1) [< μτγν. καρύκευμα ‘σάλτσα’]

κύτος κύ-τος ουσ. (ουδ.) {κύτ-ους | -η} (λόγ.) 1. το κοίλο μέρος πλωτού συνήθ. σκάφους: διπλό/μονό ~. Το ~ του πλοίου/του υποβρυχίου. Ρήγμα στο ~. Έλεγχος χωρητικότητας ~ών. Πβ. αμπάρι. Βλ. καρίνα, πυθμένας.|| Το ~ του αεροπλάνου. Πβ. κοιλιά. 2. ΑΝΑΤ. κοιλότητα του σώματος που περιβάλλεται από οστά: ~ του θώρακα/της κοιλίας/του κρανίου. [< αρχ. κύτος]

μπάλωμα μπά-λω-μα ουσ. (ουδ.) {μπαλώμ-ατος | -ατα} 1. επιδιόρθωση φθοράς, τρύπας ή σκισίματος σε ύφασμα ή άλλο υλικό με ράψιμο, γέμισμα ή επικόλληση κομματιού από το ίδιο συνήθ. υλικό· συνεκδ. το κομμάτι που τοποθετείται στο φθαρμένο σημείο: ~ κάλτσας/ρούχων/σαμπρέλας/τσέπης. ~ των διχτυών μετά το ψάρεμα. ~ στους αγκώνες του σακακιού/στα γόνατα του παντελονιού. Βλ. καρίκωμα.|| ~ λακκούβας με άσφαλτο. Οδόστρωμα γεμάτο ~ατα.|| Συρραφή με τοποθέτηση ~ατος (: σε χειρουργική επέμβαση). || ~ νικοτίνης (: που τοποθετείται στο δέρμα για σταδιακή απεξάρτηση από το τσιγάρο). ΣΥΝ. πατς. 2. (κατ' επέκτ.) τμήμα επιφάνειας που διαφέρει στο χρώμα ή την υφή από το σύνολο: ~ατα υγρασίας στον τοίχο. Ο σκύλος έχει ένα άσπρο ~ (= κηλίδα) στην κοιλιά. 3. (μτφ.) πρόχειρη ή προσωρινή διευθέτηση: λύση-~. Επιφανειακό ~ του προβλήματος. ~ατα της τελευταίας στιγμής. Ημίμετρα και ~ατα. 4. ΠΛΗΡΟΦ. αποσπασματικός κώδικας προγράμματος λογισμικού που διορθώνει σφάλματα τα οποία διαπιστώθηκαν σε άλλο πρόγραμμα: έκδοση ~ατος. ● Υποκ.: μπαλωματάκι (το) [< 1,2: μεσν. μπάλωμα 3: γαλλ. rafistolage 4: αγγλ. patch, 1954]

μπαλώνω μπα-λώ-νω ρ. (μτβ.) {μπάλω-σα, μπαλώ-σει, -θηκε, -θεί, -μένος, μπαλών-οντας} 1. τοποθετώ μπάλωμα: ~ τους αγκώνες του σακακιού/τις τρύπιες κάλτσες/το παντελόνι στον καβάλο/τα παπούτσια. ~μένη: τσέπη. ~μένο: πανί. 2. (κατ' επέκτ.) επιδιορθώνω, επισκευάζω κάτι τοπικά: Ο δρόμος ~θηκε. 3. (μτφ.-προφ.) διευθετώ ή επανορθώνω πρόχειρα κάτι που έγινε λάθος: Κατάφερε να ~σει την τελευταία στιγμή την γκάφα/την κατάσταση/το σφάλμα. Η ζημιά έγινε και τώρα δεν ~εται με τίποτα. Πβ. κουκουλώνω, συγκαλύπτω. ● Παθ.: μπαλώνεται (προφ.): για προβληματική, δύσκολη κατάσταση που διορθώνεται, αντιμετωπίζεται. ● ΦΡ.: τα μπαλώνω & μπαλώνω τα πράγματα (προφ.): βρίσκω πρόχειρες δικαιολογίες για ανάρμοστο λόγο ή πράξη: Δεν ήξερε πώς να τα ~σει. Πήγε να τα ~σει., κλείνω/βουλώνω/μπαλώνω (τις) τρύπες βλ. τρύπα, παπούτσι απ' τον τόπο σου κι ας είναι (/είν' και) μπαλωμένο βλ. παπούτσι [< μεσν. μπαλώνω]

στρίφωμα στρί-φω-μα ουσ. (ουδ.) (προφ.): η ενέργεια ή κυρ. το αποτέλεσμα του στριφώνω: ~ κουρτίνας/παντελονιού. Πβ. ρέλι.