Αναζήτηση

απεργία [ἀπεργία] α-περ-γί-α ουσ. (θηλ.) {απεργι-ών} 1. εκούσια, συλλογική και οργανωμένη αποχή από την εργασία, που συνοδεύεται από περικοπή μισθού και έχει ως στόχο την ικανοποίηση των αιτημάτων των εργαζομένων: αιφνιδιαστική/απροειδοποίητη/γενική/καθολική/κλαδική (βλ. παν~)/μαζική/νόμιμη/πανελλαδική/πολιτική/συμβολική ~. ~ διδασκόντων/εργατών/συμβασιούχων/υπαλλήλων. ~ των εργαζομένων στο μετρό/στις τράπεζες. ~ διαρκείας/συμπαράστασης. ~ για το ασφαλιστικό/για αύξηση μισθών. Αναστολή/κήρυξη/λύση/παράταση/περιφρούρηση της ~ας. Μπαράζ ~ών. Σε κλοιό ~ών η χώρα. Το (συνταγματικά κατοχυρωμένο) δικαίωμα της ~ας. Κάλεσμα σε ~. Αναστέλλουν την/βρίσκονται σε/έχουν/κατεβαίνουν σε/πραγματοποιούν ~. Έληξε/παρατείνεται/συνεχίζεται η ~. Την ~ οργάνωσε η ΑΔΕΔΥ. Εικοσιτετράωρη ~ κήρυξε η ΓΣΕΕ. Σε τριήμερη ~ προχωρούν οι ... Μεγάλη/μικρή συμμετοχή στην ~. Κάνω ~ (= απεργώ). Σπάω την ~ (βλ. απεργοσπάστης). Στην ~ λαμβάνουν μέρος και οι εργαζόμενοι στις ΔΕΚΟ. Βλ. α(ν)εργία, αντ~, πικετοφορία. 2. προσωρινή διακοπή δραστηριοτήτων ως μορφή διαμαρτυρίας ή για τη διεκδίκηση αιτημάτων: πανευρωπαϊκή ~ φοιτητών και μαθητών. Βλ. αποχή. ● ΣΥΜΠΛ.: απεργία αλληλεγγύης: που στοχεύει στην υποστήριξη ή την ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης άλλων εργαζομένων. [< αγγλ. sympathy/solidarity strike] , απεργία πείνας/δίψας: άρνηση λήψης τροφής/νερού ως έσχατη μορφή διαμαρτυρίας ή άσκησης πίεσης για την ικανοποίηση αιτήματος., καταχρηστική απεργία: που λόγω παρατεταμένης διάρκειας συνεπάγεται τη δυνατότητα καταγγελίας της σύμβασης εργασίας εκ μέρους του εργοδότη: Παράνομη και καταχρηστική κηρύχθηκε/κρίθηκε από το δικαστήριο η απεργία. [< γαλλ. grève abusive] , κυλιόμενη/επαναλαμβανόμενη απεργία: που πραγματοποιείται σε διαδοχικά χρονικά διαστήματα, κάποτε από διαφορετικές κατηγορίες προσωπικού ή σε διαφορετικά τμήματα μιας επιχείρησης ή υπηρεσίας: ~ ~ ανά γεωγραφικό διαμέρισμα. Απεργιακός αγώνας διαρκείας με πενθήμερες ~ες ~ες. [< αγγλ. rolling strike, 1969] , λευκή απεργία: όταν οι εργαζόμενοι προσέρχονται στον χώρο εργασίας, αλλά αρνούνται να εργαστούν και γενικότ. απέχουν από τα καθήκοντά τους. Βλ. καθιστική διαμαρτυρία, στάση εργασίας., προειδοποιητική απεργία: μικρής διάρκειας που γίνεται με σκοπό να τονιστεί η αποφασιστικότητα των εργαζομένων να διεκδικήσουν την ικανοποίηση των αιτημάτων τους. [< αγγλ. warning/token strike] [< γαλλ. grève]

δίφθογγος δί-φθογ-γος ουσ. (θηλ.+ αρσ.) {διφθόγγ-ου | -ων, -ους}: ΓΡΑΜΜ. δύο φωνηεντικοί φθόγγοι που προφέρονται ως μία συλλαβή: κύριες ~οι (φωνήεν [a], [e], [o], [u] + [i] π.χ. βουητό, καημός, κορόιδο).|| (στην Αρχαία Ελληνική:) Κύριες ~οι (: αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ, ου). Βλ. δίψηφο. ● ΣΥΜΠΛ.: καταχρηστική δίφθογγος: σύναψη ημίφωνου [j] και φωνήεντος [a, o, e, u], τα οποία συμπροφέρονται σε μια συλλαβή (π.χ. παιδιά/πρόφ. παιδjά). Βλ. συνίζηση.|| (στην Αρχαία Ελληνική:) ~ές ~οι (: ᾳ, ῃ, ῳ). [< γερμ. unechter Diphthong] [< μτγν. δίφθογγος]

πρόθεση πρό-θε-ση ουσ. (θηλ.) 1. η επιθυμία, ο σκοπός κάποιου να κάνει κάτι ή να εκδηλώσει ορισμένη συμπεριφορά: δεδηλωμένη/σαφής/συνειδητή ~. ~ αγοράς/επιβολής δασμών/συμμετοχής/συνεργασίας/ψήφου. Ανακοίνωση/γνωστοποίηση/δήλωση ~ης. Αγαθές/αδιευκρίνιστες/ειρηνικές/εχθρικές ~έσεις. Ανίχνευση/διερεύνηση ~έσεων. Δεν υπάρχει ~ για περιορισμό/περιορισμού των προσλήψεων. Η ~ των δραστών ήταν να σκοτώσουν. Πήγαμε στις συνομιλίες με ~ να λύσουμε το πρόβλημα. Αναχώρησε για το εξωτερικό χωρίς ~ επανόδου. Δεν ήθελα να σε προσβάλω, δεν είχα αυτή την ~ (= δεν το έκανα σκόπιμα). Άνθρωπος με καλές/κακές ~έσεις (= καλοπροαίρετος/κακοπροαίρετος). Αποκαλύπτω/δείχνω/κρύβω τις ~έσεις μου. Πρέπει να ξεκαθαρίσουν οι ~έσεις τους. Αμφισβητώ τις ~έσεις του. (λόγ.) Είμαι ενήμερος/δεν έχω ακριβή εικόνα των ~έσεών του. ΣΥΝ. προαίρεση (1) 2. ΓΡΑΜΜ. άκλιτο μέρος του λόγου που προτάσσεται κυρ. ουσιαστικών και δηλώνει ποικίλες επιρρηματικές σχέσεις ή λειτουργεί ως πρώτο συνθετικό λέξεων: κύριες ~έσεις (π.χ. αντί, από, για, κατά, με, παρά, προς, σε). ~έσεις που συντάσσονται με αιτιατική/γενική. Ρήμα σύνθετο με ~ (π.χ. διαβάλλω). Βλ. μόριο. 3. ΙΑΤΡ. χειρουργική μέθοδος αντικατάστασης σωματικού οργάνου, μέλους ή ιστού από αντίστοιχο τεχνητό· κυρ. συνεκδ. το ίδιο το τεχνητό όργανο, μέλος ή εργαλείο: οδοντικές/οφθαλμικές ~έσεις. ~έσεις άνω/κάτω άκρων. ~έσεις σιλικόνης. ΣΥΝ. πρόσθεση (3) 4. ΕΚΚΛΗΣ. η προετοιμασία του άρτου και του οίνου για τη Θεία Ευχαριστία, η αντίστοιχη ιερή ακολουθία και ειδικότ. η κόγχη ή η μικρή τράπεζα στο ιερό ορθόδοξου ναού, όπου προετοιμάζονται τα Τίμια Δώρα. Πβ. προσκομιδή. 5. ΑΡΧ. (σπάν.) δημόσια έκθεση σορού: αμφορέας με παράσταση ~ης νεκρού. Βλ. εκφορά. ● ΣΥΜΠΛ.: καταχρηστικές προθέσεις (παλαιότ.): ΓΡΑΜΜ. προθέσεις της Ελληνικής που δεν απαντώνται σε σύνθεση με ρήματα (μέχρι, χωρίς, ένεκα, πλην)., σοβαρές προθέσεις: σχέδια, αποφάσεις που διακρίνονται από σοβαρότητα και υπευθυνότητα: Έχουν ~ ~ και διάθεση για δουλειά. Τη διαβεβαίωσε για τις ~ ~ του (: ότι σκοπεύει να την παντρευτεί). ● ΦΡ.: από/με πρόθεση & (λόγ.) εκ προθέσεως: ηθελημένα, εσκεμμένα: Είναι αφελής, δεν έκανε τίποτα από ~ (= επίτηδες).|| (NOM.) Δολοφονία/παράβαση εκ ~. Θα δικαστεί για ανθρωποκτονία από/με ~. Πβ. εκ προμελέτης. ΑΝΤ. από αμέλεια, είναι/ανήκει στις προθέσεις μου (λόγ.): έχω σκοπό να κάνω κάτι: ~ ~ του να φύγει για σπουδές στο εξωτερικό. Δεν ~ ~ της κυβέρνησης ο ανασχηματισμός., έχω (την/ως) πρόθεση να ...: σκοπεύω να: ~ει ~ συμμετάσχει στον ανοικτό διαγωνισμό. Δεν είχα την παραμικρή ~ να σου δημιουργήσω πρόβλημα., ο δρόμος για/προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις βλ. κόλαση [< 1,5: αρχ. πρόθεσις 3: γαλλ. prothèse 2,4: μτγν. πρόθεσις]

σύνθεση σύν-θε-ση 1. συνδυασμός ή συνένωση στοιχείων ή μερών σε σύνολο ή/και το προϊόν που παράγεται· συνεκδ. το σύνολο των προσώπων ή στοιχείων από τα οποία αποτελείται κάτι: ~ εικόνας και μουσικής/ήχου/ομιλίας/φωνής. ~ με λουλούδια. ~ κρεβατοκάμαρας/σαλονιού (ενν. επίπλων). (Διακοσμητική) ~ για βαφτίσια/γάμο.|| (ΚΑΛ. ΤΕΧΝ.) Αρχιτεκτονική/εικαστική/ζωγραφική/καλλιτεχνική/ποιητική/χορογραφική ~.|| ~ πληθυσμού/φαρμάκου/χρωμάτων. Ηλικιακή/ποσοστιαία ~ (ομάδας ατόμων).|| ~ Βουλής/επιτροπής/εταιρείας/οργανισμού/πληρώματος/προσωπικού/συνέλευσης/τμήματος/τομέα/υπηρεσίας. Η ~ της νέας κυβέρνησης. Μετοχική ~. Αλλαγή/μέλος ~ης. Πβ. σύσταση.|| (ΑΘΛ.) ~ ανάγκης (: από αναπληρωματικούς κυρ. παίκτες). Με ποια ~ θα παίξει η ομάδα;|| (ΣΤΡΑΤ.) ~ του στόλου/των Ενόπλων Δυνάμεων.|| (ΧΗΜ.) Αέριο ~ης (: το καύσιμο προϊόν της αεριοποίησης βιομάζας). 2. ΜΟΥΣ. σύλληψη και δημιουργία πρωτότυπου μουσικού έργου, το ίδιο το έργο και ο σχετικός κλάδος της μουσικής: ~ κομματιού/κύκλου/μελωδίας/όπερας/συμφωνίας/τραγουδιού.|| Έντεχνη/κλασική/λαϊκή/ξένη ~. ~ για κιθάρα/πιάνο. ~ για σόλο και ορχήστρα/για πέντε όργανα και φωνή. ~ σε ρυθμό .../χρόνο ... Γράφω/παίζω μια ~.|| Σπουδάζει ~. 3. ΓΛΩΣΣ. ένωση δύο ή περισσότερων λέξεων για τον σχηματισμό μιας νέας (σύνθετη λέξη): παραγωγή και ~. 4. ΒΙΟΛ. διαδικασία κατά την οποία οι ζωντανοί οργανισμοί παράγουν και επεξεργάζονται τις απαραίτητες ουσίες για τις βασικές λειτουργίες τους. Βλ. πρωτεϊνο~, φωτο~. ΣΥΝ. βιοσύνθεση 5. ΦΥΣ. διαδικασία καθορισμού της συνισταμένης μεγεθών: ~ δυνάμεων/κινήσεων/ταχυτήτων. 6. ΦΙΛΟΣ. το τρίτο στάδιο στη διαλεκτική φιλοσοφία του Χέγκελ (θέση-αντίθεση-σύνθεση), στο οποίο επιτυγχάνεται η υπέρβαση των αντιτιθέμενων απόψεων και η συναρμογή τους σε ένα ενιαίο φιλοσοφικό σύστημα. 7. ΤΥΠΟΓΡ. στοιχειοθεσία ή κατάλληλη τοποθέτηση των έτοιμων τυπογραφικών φύλλων για τον σχηματισμό ενός βιβλίου: ~ δεκαεξασέλιδου.|| (ΤΕΧΝΟΛ.-ΦΩΤΟΓΡ.) Αφαιρετική/προσθετική τρίχρωμη μέθοδος ~ης (: μέθοδοι αναπαραγωγής χρωμάτων σε τυπογραφία, φωτογραφία και οπτικοακουστικά μέσα). ● ΣΥΜΠΛ.: γνήσια σύνθεση: ΓΛΩΣΣ. κατά την οποία παθαίνει μεταβολές το α' ή β' συνθετικό και συνήθ. παρεμβάλλεται το συνδετικό φωνήεν -ο-: π.χ. ανεμ-ό-μυλος., καταχρηστική σύνθεση: ΓΛΩΣΣ. όταν τα συνθετικά δεν παρουσιάζουν αλλαγές κατά τη διαδικασία της σύνθεσης, εκτός από πιθανή μετακίνηση του τόνου: π.χ. Κηπούπολη., σύνθεση φωνής: ΠΛΗΡΟΦ. μετατροπή ψηφιακών δεδομένων ή μαγνητοφωνημένων φθόγγων σε κυματομορφή ανθρώπινης φωνής.[< αγγλ. speech synthesis, 1961] , χαλαρή σύνθεση βλ. χαλαρός , [< αρχ. σύνθεσις ‘συνένωση, συνδυασμός, συμφωνία’, γαλλ. constitution, synthèse, αγγλ. synthesis 2: γαλλ. composition 6: γερμ. Synthese]