Αναζήτηση

απόκρυφος, η, ο [ἀπόκρυφος] α-πό-κρυ-φος επίθ. 1. που σχετίζεται με τον αποκρυφισμό, υπερφυσικός, μαγικός: ~ος: κόσμος/συμβολισμός. ~η: γνώση/φιλοσοφία. ~ες: δοξασίες. Οι ~οι νόμοι της φύσης. Οι ~ες επιστήμες (: μαγεία, μαντεία, αλχημεία, αστρολογία). Σκοτεινές και ~ες δυνάμεις. Πβ. αποκρυφιστικός.|| (ως ουσ.) Το άγνωστο και το ~ο. 2. κρυφός και κατ' επέκτ. άγνωστος: ~η: επιθυμία. ~ες: σκέψεις (= ενδόμυχες)/φαντασιώσεις. ~α: μυστικά/στοιχεία. Ο ~ βίος του ... Αποκάλυψη των ~ων πτυχών της υπόθεσης. Πβ. κρυμμένος, μυστικός. 3. ΕΚΚΛΗΣ. που σχετίζεται με τα Απόκρυφα (βιβλία): ~η: Γραμματεία. ~α: κείμενα. ● Ουσ.: απόκρυφα (τα): κρυφά σημεία, κρυφές λεπτομέρειες: Ήρθαν στο φως τα ~ της σχέσης τους. ● ΣΥΜΠΛ.: απόκρυφα σημεία (του σώματος) & απόκρυφα μέρη: (ευφημ.) τα γεννητικά όργανα. Πβ. αχαμνά., Απόκρυφα Ευαγγέλια/βιβλία βλ. ευαγγέλιο [< 1: γαλλ. occulte 2: αρχ. ἀπόκρυφος 3: μτγν. ~, γαλλ. apocryphe, αγγλ. Apocrypha]

λυρικός, ή, ό λυ-ρι-κός επίθ. 1. που εκφράζει προσωπικά συναισθήματα και βιώματα με τη χρήση κατάλληλων εκφραστικών μέσων, προκαλώντας έντονη συγκίνηση: ~ός: λόγος. ~ή: διάθεση/περιγραφή. ~ό: ποίημα (βλ. μπαλάντα, σονέτο, ωδή)/τραγούδι (βλ. ρομάντζα, τροβαδούρος)/ύφος (= λυρισμός· βλ. μπελκάντο). ~ές: εξάρσεις. Κείμενο με πολλά ~ά στοιχεία.|| ~ός: τόνος (: ποιητικός). ~ή: ερμηνεία (= αισθαντική)/φωνή (: μελωδική). 2. ΜΟΥΣ. -ΘΕΑΤΡ. που συνδυάζει μουσική, τραγούδι και σκηνική δράση· ειδικότ. που αναφέρεται στην όπερα: ~ή: κωμωδία (= οπερέτα)/τέχνη. ~ό: (ή μουσικό) δράμα (= μελόδραμα)/θέατρο. Εθνική ~ή Σκηνή (ακρ. ΕΛΣ). Πβ. οπερατικός. Βλ. άρια.|| ~ός: καλλιτέχνης (βλ. βαρύτονος, (μέτζο) σοπράνο, μπάσος, τενόρος). 3. ΦΙΛΟΛ. που σχετίζεται με τη λυρική ποίηση: ~ό: άσμα (βλ. εγκώμιο, διθύραμβος, θρήνος, επινίκιο, παιάνας, ύμνος). ~ά: μέτρα. Αρχαίοι Έλληνες ~οί ποιητές. Βλ. δραματ-, επ-ικός, επικο~. ● επίρρ.: λυρικά ● ΣΥΜΠΛ.: λυρικά μέρη: ΦΙΛΟΛ. (στην τραγωδία) η πάροδος και τα στάσιμα. Βλ. επικά μέρη., λυρική ποίηση: ΦΙΛΟΛ. είδος του αρχαίου ελληνικού ποιητικού λόγου που αναπτύχθηκε μεταξύ 7ου και 5ου αι. π.Χ., εξέφραζε την ψυχική διάθεση, τα υποκειμενικά βιώματα και τις ιδέες των δημιουργών της και τραγουδιόταν με τη συνοδεία λύρας (ή άλλου μουσικού οργάνου): αρχαϊκή ~ ~. Τα είδη της ~ής ~ης (: ελεγεία, επίγραμμα, ίαμβος, μέλος, χορική ποίηση). Πβ. λυρισμός. Βλ. δράμα, έπος.|| Λατινική ~ ~. [< αρχ. λυρικός ‘σχετικός με τη λύρα’, γαλλ. lyrique, αγγλ. lyric(al)]

πλευρά πλευ-ρά ουσ. (θηλ.) 1. ΓΕΩΜ. καθένα από τα ευθύγραμμα τμήματα που ορίζουν ένα σχήμα ή καθεμία από τις επιφάνειες που ορίζουν ένα στερεό σώμα: το μήκος μιας ~άς. Κάθετες ~ές. Οι (τρεις) ~ές του τριγώνου. Οι ~ές μιας γωνίας. Το τετράγωνο έχει τέσσερις ~ές ίσες μεταξύ τους. Βλ. περίμετρος.|| Οι ~ές του κύβου (πβ. έδρα). 2. (κατ' επέκτ.) καθένα από τα μέρη ή τις περιοχές που περιβάλλουν ένα αντικείμενο ή μια χωρική διάταξη: οι εξωτερικές/εσωτερικές ~ές ενός κουτιού. Η κάτω/πάνω ~ του μαξιλαριού. Βλ. επιφάνεια.|| Η μπροστινή (= πρόσοψη)/πίσω ~ ενός κτιρίου. Η βόρεια/νότια ~ του ναού.|| Στη(ν) απέναντι/αριστερή/δεξιά ~ του δρόμου/ποταμού (= όχθη).|| Η ανατολική/δυτική ~ του οικοπέδου/της πόλης.|| Περιθώριο 1,5 εκ. σε κάθε ~/και από τις δύο ~ές του κειμένου.|| Γέρνει από τη μια ~ (= μπάντα).|| (μτφ.) Τι γίνεται στην άλλη ~ του Αιγαίου (= στην Τουρκία)/του Ατλαντικού (= στην Αμερική)/των συνόρων (= στη γείτονα χώρα); ΣΥΝ. μεριά (1) 3. (μτφ.) καθένα από τα δύο ή περισσότερα μέρη (πρόσωπα ή ομάδες) που λαμβάνουν μέρος σε μια αντιπαράθεση ή διαλογική συζήτηση: οι αντιμαχόμενες/εμπόλεμες/συμβαλλόμενες ~ές. Η άλλη/αντίθετη/ηττημένη ~ υποστήριξε ... Και από τη μια και από την άλλη ~ (= και από τις δυο ~ές, εκατέρωθεν). Από τη δική μου ~ (= από δικής μου ~άς). Από ελληνικής/κυβερνητικής ~άς ειπώθηκε ... Από την ~ του, ο κ. ... ανταπάντησε πως ... 4. όψη, διάσταση· άποψη: Έδειξε μια άλλη (άγνωστη)/την ευαίσθητη ~ του χαρακτήρα του.|| Η άσχημη/όμορφη/σκοτεινή/φωτεινή ~ της ζωής. Το ζήτημα δεν έχει μελετηθεί από (επιστημονικής/νομικής/οικονομικής) ~άς/από όλες του τις ~ές (: πλήρως). Βλέπει τη ζωή από την αρνητική/θετική της ~ (= οπτική, σκοπιά). Πβ. πτυχή. ΣΥΝ. μεριά (3) 5. ΑΝΑΤ. ένα από τα συναντώμενα κατά ζεύγη οστά (δώδεκα και από τις δύο πλευρές) που εκτείνονται από τους θωρακικούς σπονδύλους προς τη μέση γραμμή της πρόσθιας επιφάνειας του κορμού, σχηματίζοντας το μεγαλύτερο τμήμα του σκελετού του θώρακα: αυχενική/δέκατη/όγδοη ~. Γνήσιες ~ές (= οι επτά ανώτερες ~ές)/νόθες ~ές (= οι πέντε κατώτερες ~ές). Ασύντακτες ~ές (= οι δύο κατώτερες νόθες ~ές). Πβ. παΐδι, πλευρό. ● Υποκ.: πλευρίτσα (η), πλευρούλα (η) ● ΣΥΜΠΛ.: η αθέατη πλευρά (των πραγμάτων) βλ. αθέατος ● ΦΡ.: από τη μια (πλευρά/μεριά) ..., από την άλλη (πλευρά/μεριά) & από το ένα μέρος ..., από το άλλο μέρος: (για αντίθεση) αφενός ... αφετέρου: ~ ~ μου αρέσουν τα παιδιά, ~ ~ φοβάμαι τις ευθύνες., από την άλλη (πλευρά/μεριά) βλ. άλλος, η άλλη όψη/πλευρά βλ. άλλος, η μια/η άλλη όψη/πλευρά του νομίσματος βλ. νόμισμα, οι δύο/διαφορετικές όψεις/πλευρές του (ίδιου) νομίσματος βλ. νόμισμα [< 1,2,5: αρχ. πλευρά 3,4: γαλλ. côté, αγγλ. side]

συμβάλλω συμ-βάλ-λω ρ. (αμτβ.) {συνέβαλ-α, συμβάλει, συμβάλλ-εται, συμβλή-θηκε (λόγ. συνεβλήθ-η, -ησαν, μτχ.-σπάν. συμβληθ-είς, -είσα, -έν), -θεί, συμβεβλη-μένος, μτχ. ενεστ. συμβαλλ-όμενος, συμβάλλ-οντας} 1. βοηθώ στην επίτευξη ενός αποτελέσματος: Ο όμιλος ~ει ενεργά/θετικά/ουσιαστικά στην προστασία του περιβάλλοντος. ~ε αποφασιστικά/καθοριστικά/σημαντικά/τα μέγιστα στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού. ~αν καταλυτικά στην επιτυχία της εκδήλωσης. Σκοπός μας είναι να συμβάλουμε στην προσπάθειά σας για το καλύτερο αποτέλεσμα. Οφείλουμε όλοι να συμβάλουμε, ώστε να εφαρμοστούν οι κανονισμοί. ΣΥΝ. συνεισφέρω, συντείνει, συντελώ 2. {στο γ' πρόσ.} για ποταμό που ενώνεται, συναντιέται με άλλον: Στο σημείο που ~ουν οι δύο παραπόταμοι με τον ... ● Παθ.: συμβάλλομαι: ΝΟΜ. κάνω συμφωνία, υπογράφω συμβόλαιο με εταιρεία, οργανισμό ή φορέα για εκτέλεση συγκεκριμένου έργου: Ο δήμος έχει ~θεί με τα ΚΤΕΛ. Κάθε κράτος που ~εται με το σύμφωνο αυτό, οφείλει ...|| (ως ουσ.) Ο ~όμενος αποδέχεται πλήρως τους όρους χρήσης του συστήματος. Βλ. αντισυμβαλλόμενος. ● ΣΥΜΠΛ.: συμβαλλόμενα μέρη: ΝΟΜ. πρόσωπα ή φορείς που συνάπτουν συμφωνία: Τα ~ ~ αναλαμβάνουν την υποχρέωση ... ● βλ. συμβεβλημένος [< αρχ. συμβάλλω, γαλλ. contribuer]

τύχη τύ-χη ουσ. (θηλ.) 1. σύμπτωση ευνοϊκών καταστάσεων: Με λίγη ~ θα κερδίσουμε. Η ~ του βρίσκεται στα χέρια (+γεν.) … Δεν είχε ~ στη ζωή του. Είναι ζήτημα ~ης αν θα τα καταφέρει.|| (στα τυχερά παιχνίδια:) Έχει μεγάλη ~ σήμερα (πβ. φάρδος, ΑΝΤ. γκίνια).|| (ως ευχή:) Καλή ~! Πβ. καλοτυχία. ΑΝΤ. ατυχία (1), γκαντεμιά, κακοτυχία 2. οτιδήποτε καθορίζει θετικά ή αρνητικά την εξέλιξη γεγονότων, χωρίς να έχει προβλεφθεί· μοίρα, πεπρωμένο: Έτσι τα έφερε/τα ΄φερε η ~. Αναζήτησε καλύτερη ~ στο εξωτερικό. Η ~ ευνοεί τους τολμηρούς. Τον εγκατέλειψε η ~ του. Πβ. γραφτό, ειμαρμένη, ριζικό. ΣΥΝ. τυχερό (1) 3. ό,τι σχετίζεται με το μέλλον ή τη μετέπειτα εξέλιξη κάποιου: οι ~ες των ανθρώπινων κοινωνιών. Εντείνεται η ανησυχία για την ~ των αμάχων. Συγκεχυμένες είναι οι πληροφορίες για την ~ των αγνοουμένων.|| (για πράγμα) Αγνοείται η ~ των έργων τέχνης που εκλάπησαν. ● ΣΥΜΠΛ.: ο τροχός της τύχης βλ. τροχός, πείραμα τύχης βλ. πείραμα ● ΦΡ.: από (καθαρή) τύχη: χάρη σε τυχαίο γεγονός ή ευνοϊκή συγκυρία: ~ ~ δεν υπήρξαν θύματα. Επέζησε/σώθηκε ~ ~. Πβ. ως εκ θαύματος., αφήνω/εγκαταλείπω/παρατώ κάποιον/κάτι στην τύχη/στη μοίρα του: δεν νοιάζομαι για κάποιον ή κάτι, αδιαφορώ πλήρως για αυτό(ν): Είχε αφήσει/εγκαταλείψει/παρατήσει ~ του τον άρρωστο πατέρα της. Πβ. αφήνω κάποιον στη δυστυχία του., για καλή/για κακή μου τύχη: (σε αφήγηση) ευτυχώς/δυστυχώς για μένα: Για καλή ~, είχα εξαιρετικούς καθηγητές. Για κακή ~ με έκλεψαν., δεν έχει τύχη: δεν πρόκειται να πετύχει καλά αποτελέσματα, να έχει θετική κατάληξη: Η ομάδα ~ ~ στον τελικό. Με τόσο συντηρητικές απόψεις δεν ~εις ~., δοκιμάζω την τύχη μου: ριψοκινδυνεύω: Δεν είναι σίγουρος για το αποτέλεσμα, αλλά θα ~σει ~ του., έχω την τύχη με το μέρος μου: έχω την εύνοια της τύχης, είμαι καλότυχος: Όλα καλά του πάνε, έχει ~ ~ του!, η τύχη μού γελάει/μού χαμογελάει: αποδεικνύομαι τυχερός: Τόσα χρόνια ζούσε με μεροκάματα, αλλά του χαμογέλασε η τύχη και κέρδισε το λαχείο., η τύχη μού γυρίζει την πλάτη: είμαι κακότυχος: Ενώ όλα πήγαιναν μια χαρά, ξαφνικά η τύχη τού γύρισε ~. Η τύχη γύρισε την πλάτη στην ομάδα., κάνω/βρίσκω την τύχη μου: μου τυχαίνει κάτι καλό και πετυχαίνω, πλουτίζω: Έκανε/βρήκε ~ του στο εξωτερικό., κατά τύχη: τυχαία, συμπτωματικά: Βρέθηκε στην περιοχή ~ ~., κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατο (γνωμ.): όλοι μπορεί να βρεθούν στην ίδια θέση, καθώς η έκβαση των πραγμάτων δεν μπορεί να προκαθοριστεί., κρατώ στα χέρια μου την τύχη κάποιου: καθορίζω, κατευθύνω τη ζωή του., πού τέτοια τύχη! & (σπάν.) χάρη: για να δηλωθεί ότι κάτι δεν μπορεί να γίνει, παρόλο που θα ήταν επιθυμητό: Ήλπιζα ότι θα έβρισκα εισιτήρια, αλλά ~ ~! -Ήρθε; -Μπα! ~ ~! Πβ. πού τέτοιο πρά(γ)μα!, στην τύχη: χωρίς πλάνο, όπως να ’ναι: Αγοράζει/διαλέγει/επιλέγει ~ ~. ΣΥΝ. απλώς/εική και ως έτυχε, στα κουτουρού, στα τυφλά (1), την τύχη/το κέρατό μου μέσα (αργκό-υβριστ.): για να δηλωθεί έντονη αγανάκτηση., τύχη αγαθή [τύχῃ ἀγαθῇ] (λόγ.): κατά καλή τύχη: ~ ~ (: ευτυχώς) αποφεύχθηκε το μοιραίο.|| (επίσ.) ~ ~ έδοξε τη Ακαδημία Αθηνών ..., ακολουθεί τη μοίρα/την τύχη κάποιου βλ. ακολουθώ, αν έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει βλ. διαβαίνω, ανοίγει η τύχη μου βλ. ανοίγω, αφήνω (κάτι) στην τύχη βλ. αφήνω, γαμώ την τύχη/το φελέκι μου βλ. φελέκι, είμαι άξιος της μοίρας/της τύχης μου βλ. άξιος, ειρωνεία της τύχης βλ. ειρωνεία, ένωσαν τις τύχες τους βλ. ενώνω, έτσι το θέλησε η μοίρα/ο Θεός/η τύχη βλ. θέλω, η τύχη του πρωτάρη βλ. πρωτάρης, πρωτάρα, κοιμάται κι η τύχη του δουλεύει βλ. κοιμάμαι, μίλησε με την τύχη (του) βλ. μιλώ, τύχη βουνό βλ. βουνό [< 1,2: αρχ. τύχη 3: γαλλ. sort]