Αναζήτηση

θρόνος θρό-νος ουσ. (αρσ.) 1. κάθισμα με συνήθ. πολυτελή και περίτεχνη διακόσμηση, προορισμένο για μονάρχη ή αρχιερέα σε επίσημες περιστάσεις: μαρμάρινος/μεγαλοπρεπής/ξύλινος/πέτρινος/σκαλιστός/χρυσός ~. Ο ~ του βασιλιά. ~, κορώνα και σκήπτρο. Η αίθουσα του ~ου.|| Ο (αρχ)ιερατικός/παπικός ~. Βλ. σύνθρονο.|| (στο αρχαίο θέατρο) Οι ~οι (: οι θέσεις) των επισήμων. 2. (συνεκδ., συχνά με κεφαλ. Θ) το αξίωμα και η εξουσία μονάρχη, ο αντίστοιχος θεσμός· ο ίδιος ο μονάρχης και η Αυλή του· γενικότ. πρώτη θέση: διάδοχος/διεκδικητής/κληρονόμος/μνηστήρες/σφετεριστής του ~ου. Κατάληψη του ~ου. Ανάρρηση/(επ)άνοδος/εκλογή στον ~ο. Πτώση από τον ~ο. Διαδέχθηκε τον πατέρα του στον ~ο. Ανέβηκε/ανήλθε στον ~ο (= ενθρονίστηκε).|| (ως θεσμός:) Ο ~ δέχτηκε μεγάλο πλήγμα. Πβ. βασιλεία, στέμμα.|| (ως πρόσωπο:) Ανάμιξη του ~ου στα πολιτικά πράγματα. Ο ~ αποφάσισε να ... Πβ. ανάκτορα, παλάτι.|| (μτφ.) Η εθνική ομάδα επέστρεψε στον ~ο της. Παρέμεινε στον ~ο της ποπ/του πρωταθλητή. Τον γκρέμισε από τον ~ο του. Πβ. κορυφή. 3. ανώτατο εκκλησιαστικό αξίωμα: Έμεινε κενός/χήρεψε ο πατριαρχικός ~. ● Θρόνοι (οι): ΕΚΚΛΗΣ. ένα από τα εννέα αγγελικά τάγματα. ● ΣΥΜΠΛ.: δεσποτικός/επισκοπικός θρόνος: που βρίσκεται στο δεξιό τμήμα του μεσαίου κλίτους της εκκλησίας ή σπανιότ. στο ιερό βήμα και προορίζεται για μητροπολίτη ή επίσκοπο, όταν αυτός χοροστατεί σε ακολουθία. ΣΥΝ. δεσποτικό (1), ο θρόνος των Χρυσανθέμων: το αυτοκρατορικό αξίωμα της Ιαπωνίας., ο Οικουμενικός Θρόνος: ΕΚΚΛΗΣ. το αξίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη· συνεκδ. ο ίδιος ο Πατριάρχης· κατ' επέκτ. το Οικουμενικό Πατριαρχείο: ο καθ’ ημάς/πάνσεπτος ~ ~. Οι Ιεράρχες/ο Προκαθήμενος του ~ού ~ου. Η Αγία και Ιερά Σύνοδος του ~ού ~ου., αρχιεπισκοπικός θρόνος βλ. αρχιεπισκοπικός ● ΦΡ.: έπεσε από τον θρόνο & έχασε τον θρόνο του (κυριολ. κ. μτφ.): εκθρονίστηκε., κατέβα (λιγάκι) απ' τον θρόνο σου! (μτφ.-προφ.): μην είσαι τόσο υπερήφανος, εγωιστής, υπεροπτικός., ρίχνω κάποιον από τον θρόνο του (κυριολ. κ. μτφ.): τον εκθρονίζω., ανεβάζω κάποιον στην εξουσία/στον θρόνο βλ. ανεβάζω [< αρχ. θρόνος]

καθολικός, ή, ό κα-θο-λι-κός επίθ. 1. που αφορά όλους συνολικά και χωρίς εξαίρεση, που είναι κοινός στους πάντες: ~ή: αντίδραση/απεργία/αποχή/επιδοκιμασία/πρόσβαση/προσπάθεια/συμμετοχή/συναίνεση/υποστήριξη. ~ό: αίτημα/σύστημα (ασφαλείας). ~ές: αξίες/αρχές. ~ά: δικαιώματα/κριτήρια. Γεγονός ~ής σημασίας. Μέτρο με ~ή ισχύ. Θέματα ~ού ενδιαφέροντος. Γνώμη με ~ό κύρος. Έτυχε ~ής αναγνώρισης/αποδοχής. Πβ. γεν-, συλλογ-, συνολ-, οικουμεν-ικός. Βλ. ειδ-, μερ-ικός.|| (ΦΙΛΟΣ.-ΓΛΩΣΣ.) ~ή: γλώσσα. ~οί: όροι (ΑΝΤ. επιμέρους). ~ές: αλήθειες/έννοιες/προτάσεις. ~ά: χαρακτηριστικά (= καθολικά). Η Φιλοσοφία ως ~ή επιστήμη.|| (ΜΑΘ.) ~ή: μεταβλητή. ~ό: σύνολο. 2. που επεκτείνεται σε όλους τους τομείς· ολοκληρωτικός, πλήρης: ~ός: έλεγχος. ~ή: (ΙΑΤΡ.) αμνησία (: αφορά και παλαιότερα και πρόσφατα γεγονότα)/απαγόρευση (του καπνίσματος)/διαφωνία/επικράτηση (= απόλυτη)/ήττα/θεώρηση (ενός φαινομένου)/κρίση (του πολιτισμού)/ρήξη/υπεροχή.|| ~ή: παιδεία (βλ. ουμανισμός). Άνθρωπος πολυμαθής, ~ό πνεύμα της εποχής του (βλ. πανεπιστήμων, παντογνώστης). 3. ΘΡΗΣΚ. (κ. με κεφαλ. το αρχικό Κ) που σχετίζεται με τον καθολικισμό: ~ός: ιερέας (βλ. αβάς)/ναός. ~ή: ιεραρχία. ~ό: δόγμα/μοναστήρι (βλ. αβαείο)/σχολείο. Η ~ή Εκκλησία. Βλ. ορθόδοξος, προτεσταντικός. ΣΥΝ. ρωμαιοκαθολικός ● Ουσ.: καθολικός, καθολική & (προφ.) καθολικιά (κ. με κεφαλ. το αρχικό Κ): χριστιανός που είναι μέλος της καθολικής Εκκλησίας: το Πάσχα των ~ών. Βλ. ορθόδοξος, προτεστάντης. ● επίρρ.: καθολικά & (λόγ.) -ώς [-ῶς]: ~ αποδεκτός. ● ΣΥΜΠΛ.: καθολική υπηρεσία: έννοια που αναπτύχθηκε από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει ως στόχο να εξασφαλίσει την παροχή υψηλής ποιότητας τηλεπικοινωνιακών και ταχυδρομικών υπηρεσιών σε όλους τους κατοίκους κάθε κράτους-μέλους, χωρίς διακρίσεις και σε προσιτή τιμή., καθολική γραμματική βλ. γραμματική, καθολική ψηφοφορία βλ. ψηφοφορία [< 1,2: αρχ.-μτγν. καθολικός, γαλλ. universel 3: μεσν. καθολικός]

κυβέρνηση κυ-βέρ-νη-ση ουσ. (θηλ.) 1. ΠΟΛΙΤ. (κ. με κεφαλ. Κ) ανώτατος πολιτειακός θεσμός άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας που αποτελείται από τον πρωθυπουργό και το σύνολο των υπουργών και των υφυπουργών· γενικότ. διακυβέρνηση: βιώσιμη/δημοκρατική/επαναστατική/ισχυρή/κατοχική/κοινοβουλευτική/προοδευτική/προσωρινή/συντηρητική/φιλελεύθερη ~. ~ ανδρεικέλων (= ελεγχόμενη)/μειοψηφίας/πλειοψηφίας. Η κεντρική/ομοσπονδιακή ~ και οι περιφερειακές/τοπικές ~ήσεις (στις ΗΠΑ· βλ. αυτο~). Διαδοχικές/εθνικές/μονοκομματικές/πολυκομματικές ~ήσεις. Αλλαγή/ανασχηματισμός/θέσεις/μέλη/όργανο/στελέχη της ~ης. Έπεσε/ορκίστηκε (η νέα)/παραιτήθηκε η ~. Συγκροτήθηκε/σχηματίστηκε ~. Βλ. αντιπολίτευση, κράτος, υπουργικό συμβούλιο.|| Πήρε στα χέρια του την ~. Αυταρχική/δικτατορική ~. Βλ. ηγεσία, διεύθυνση, διοίκηση, παρα~, συγ~. 2. (σπάν.-ειδικότ.) πλοήγηση: ~ του πλοίου. Πβ. πιλοτάρισμα. ● ΣΥΜΠΛ.: κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας/ενότητας: ΠΟΛΙΤ. της οποίας τα μέλη προέρχονται συνήθ. από όλα τα κόμματα και σχηματίζεται σε περιόδους πολιτικής κρίσης., κυβέρνηση συνασπισμού/συνεργασίας & κυβερνητικός συνασπισμός & συμμαχική κυβέρνηση: ΠΟΛΙΤ. που σχηματίζεται από δύο ή περισσότερα κόμματα., οικουμενική κυβέρνηση: ΠΟΛΙΤ. στην οποία συμμετέχουν όλα συνήθ. τα κόμματα της Βουλής και έχει πλήρη ή ευρύτατη κοινοβουλευτική στήριξη., αυτοδύναμη κυβέρνηση βλ. αυτοδύναμος, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως βλ. εφημερίδα, μεταβατική κυβέρνηση βλ. μεταβατικός, Πρόεδρος της Κυβέρνησης/Κυβερνήσεως/του Υπουργικού Συμβουλίου βλ. πρόεδρος, σκιώδης κυβέρνηση βλ. σκιώδης, υπηρεσιακή κυβέρνηση βλ. υπηρεσιακός ● ΦΡ.: ανεβάζει και κατεβάζει κυβερνήσεις: (έχει μεγάλη δύναμη ώστε να μπορεί να) αναδεικνύει και (να) καθαιρεί από την εξουσία τους κυβερνώντες: Η κοινή γνώμη/ο λαός/ο Τύπος ~ ~., με κανέναν τρόπο βλ. κανείς & κανένας, καμία & καμιά, κανένα [< αρχ. κυβέρνησις, γαλλ. gouvernement, αγγλ. government]

πατριαρχείο [πατριαρχεῖο] πα-τρι-αρ-χεί-ο ουσ. (ουδ.) (κ. με κεφαλ. Π): ΕΚΚΛΗΣ. η ανώτατη θρησκευτική εξουσία στην Ορθόδοξη Εκκλησία∙ η έδρα και ο οίκος του πατριάρχη, καθώς και οι σχετικές υπηρεσίες, δικαιοδοσίες και αρμοδιότητες. ● ΣΥΜΠΛ.: Νεοπαγή Πατριαρχεία: χαρακτηρισμός των νεότερων ορθόδοξων πατριαρχείων (Βουλγαρίας, Γεωργίας, Ρουμανίας, Ρωσίας, Σερβίας)., Οικουμενικό Πατριαρχείο: το πρώτο ιεραρχικά πατριαρχείο της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που έχει την έδρα του στην Κωνσταντινούπολη: αντιπροσωπεία/Ιερά Σύνοδος του ~ού ~ου. Πβ. Φανάρι., Πρεσβυγενή/Παλαίφατα Πατριαρχεία: χαρακτηρισμός των τεσσάρων αρχαιότερων ορθόδοξων πατριαρχείων (Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων). [< μεσν. πατριαρχείον]

πατριάρχης πα-τρι-άρ-χης ουσ. (αρσ.) 1. ΕΚΚΛΗΣ. (κ. με κεφαλ. Π) πρόσωπο που κατέχει τον ανώτατο τίτλο του Αρχιεπισκόπου Ορθόδοξης Εκκλησίας ή αρχηγού αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας. Βλ. θειότατος, -άρχης. 2. ΘΡΗΣΚ. (στην Παλαιά Διαθήκη) αρχηγός φυλής του Ισραήλ· καθένας από τους προπάτορες του ανθρώπινου γένους. 3. (παλαιότ.) αρχηγός πατριάς, γένους, φυλής∙ η κεφαλή της ευρύτερης οικογένειας. 4. (σπάν.-μτφ.) θεμελιωτής, δημιουργός: ~ του ρεμπέτικου. Πβ. γενάρχης, ιδρυτής, πατέρας. ● ΣΥΜΠΛ.: Οικουμενικός Πατριάρχης: ΕΚΚΛΗΣ. ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Βλ. Παναγιότατος, πνευματικός ηγέτης. [< 1,2,3: μτγν. πατριάρχης 4: αγγλ. patriarch, γαλλ. patriarche]

συνοδός συ-νο-δός ουσ. (αρσ. + θηλ.) 1. πρόσωπο που συνοδεύει κάποιον κυρ. για συντροφιά, βοήθεια ή προστασία: αστυνομικός ~. ~ αθλητών/καλλιτέχνη/κρατουμένων/υψηλών προσώπων. ~ παιδιών/σε σχολικό λεωφορείο. ~ ασθενή/τραυματία (σε νοσοκομείο). Σκύλος ~ (: για τυφλούς, ηλικιωμένους, άτομα με ειδικές ανάγκες· πβ. οδηγός). 2. πρόσωπο που συνοδεύει άλλο πρόσωπο σε κοινωνική εκδήλωση, δημόσιο χώρο και ειδικότ. ερωτικός σύντροφος: ~ δεσποινίδας/κυρίας. Μόνιμος/περιστασιακός ~. ~ σε έξοδο/χορό. Πβ. καβαλιέρος, ντάμα.|| (επί πληρωμή) Γραφείο/πρακτορείο ~ών (πολυτελείας). 3. ΜΟΥΣ. μουσικός που συνοδεύει οργανικά έναν σολίστ (εκτελεστή ή τραγουδιστή): ~ πιανίστας. Πβ. ακομπανιατέρ. ● ΣΥΜΠΛ.: συνοδός εδάφους (ο/η): υπάλληλος αεροπορικής εταιρείας, αρμόδιος για την εξυπηρέτηση των επιβατών στον χώρο του αεροδρομίου: ~ ~ που ελέγχει τα εισιτήρια. Βλ. αεροσυνοδός., συνοδός/πόρνη πολυτελείας: γυναίκα η οποία εκπορνεύεται έναντι υψηλής συνήθ. αμοιβής. Βλ. κολ γκερλ. [< αγγλ. escort girl, γαλλ. ~, 1983] , ιπτάμενη συνοδός βλ. ιπτάμενος, ιπτάμενος φροντιστής/συνοδός βλ. ιπτάμενος [<πβ. μτγν. σύνοδος 'συνοδοιπόρος', γαλλ. accompagnateur – αγγλ. escort agency, 1974]