Αναζήτηση

επεισόδιο [ἐπεισόδιο] ε-πει-σό-δι-ο ουσ. (ουδ.) {επεισοδί-ου | -ων} 1. γεγονός που διαταράσσει την τάξη ή τις σχέσεις δύο ή περισσότερων πλευρών· σειρά από τέτοια περιστατικά, σύγκρουση, συμπλοκή μεταξύ αντιμαχόμενων μερών: αιματηρό/δυσάρεστο/έντονο/μεθοριακό/οικογενειακό/πολιτικό/τραγικό/χοντρό ~. Αφηγούμαι/εξιστορώ ένα ~. Το ~ διαδραματίστηκε/έλαβε χώρα/σημειώθηκε/συνέβη (ξημερώματα Κυριακής). Το ~ θεωρείται λήξαν (πβ. διαπληκτισμός, καβγάς, φιλονικία).|| Βίαια/γενικευμένα/εκτεταμένα/θλιβερά/πρωτοφανή ~α (σε ολόκληρη τη χώρα/στο κέντρο της πόλης). Οι ηθικοί αυτουργοί των ~ων. Ένταση και ~α για ένα εισιτήριο. Καταδικάστηκε για εμπλοκή/συμμετοχή σε ~α βίας. Απειλήθηκαν/ξέσπασαν/προκλήθηκαν/πυροδοτήθηκαν ~α. Σοβαρά ~α έγιναν/εκτυλίχθηκαν μεταξύ οπαδών μετά το τέλος του αγώνα (βλ. βανδαλισμός). Πβ. ταραχές. Βλ. μικρο~.|| (γενικότ., συμβάν) Θα αναφερθώ σε δύο γνωστά ~α της ελληνικής ιστορίας ... Βλ. ανέκδοτο. 2. καθένα από τα ξεχωριστά μέρη στα οποία χωρίζεται τηλεοπτική σειρά· (στο αρχ. ελλην. δράμα) ενότητα μεταξύ δύο χορικών στην οποία εξελίσσεται η δράση: αυτοτελή/ημίωρα/καθημερινά/ωριαία ~α. Τέλος ~ου. Καινούργιος κύκλος ~ων. Πότε θα παιχτεί/προβληθεί το επόμενο ~ (του σίριαλ); ~α που γυρίστηκαν στο εξωτερικό.|| (ΦΙΛΟΛ.) ~α τραγωδίας. Βλ. έξοδος, πάροδος, πρόλογος, στάσιμο. 3. ΙΑΤΡ. ξαφνική εκδήλωση ενός προβλήματος υγείας: βαρύ εγκεφαλικό ~ (= εγκεφαλικό). Θρομβωτικό/λιποθυμικό (= λιποθυμία)/υπογλυκαιμικό (= υπογλυκαιμία) ~. Οξύ ~ άσθματος. (ΨΥΧΙΑΤΡ.) Μανιακό/μείζον καταθλιπτικό ~. Βουλιμικά ~α (= υπερφαγία). ● ΣΥΜΠΛ.: θερμό επεισόδιο: ΠΟΛΙΤ. σύντομη ένοπλη σύρραξη των στρατιωτικών δυνάμεων δύο χωρών· οξεία αντιπαράθεση: παραλίγο/πιθανό ~ ~ στον αέρα/στη θάλασσα. Κίνδυνος/φόβος για ~ ~.|| ~ ~ μεταξύ των δύο βουλευτών., διπλωματικό επεισόδιο βλ. διπλωματικός, καρδιακό επεισόδιο βλ. καρδιακός, ισχαιμικό επεισόδιο βλ. ισχαιμικός, φραστικό επεισόδιο βλ. φραστικός ● ΦΡ.: χάνω επεισόδια & τεύχη (προφ.): δεν ενημερώνομαι για τις πρόσφατες εξελίξεις: Έχω χάσει ~· τι έγινε; Μήπως/πάλι έχασα ~; [< αρχ. ἐπεισόδιον, γαλλ. épisode, incident, αγγλ. episode]

θέατρο θέ-α-τρο ουσ. (ουδ.) {θεάτρ-ου} 1. είδος θεάματος, όπου οι ηθοποιοί αναπαριστάνουν μια ιστορία, συνήθ. με προκαθορισμένο κείμενο, υποδυόμενοι τα πρόσωπα που δρουν σε αυτή, σε περιορισμένο χώρο και με φυσική παρουσία θεατών: λάτρης/φίλος του ~ου (= θεατρόφιλος). Βραβεία ~ου. Έκανε καριέρα στο ~. Μεγάλα ονόματα /ιερά τέρατα του ~ου και του κινηματογράφου. Κουστούμια/σκηνικά/σκηνοθεσία ~ου. Τεχνικοί ~ου. Γράφει ~ (= είναι θεατρικός συγγραφέας/δραματουργός). Ιστορικός/θεωρητικός του ~ου (πβ. θεατρολόγος). Κριτικός ~ου. Βλ. χορο~. 2. το σύνολο των θεατρικών έργων που ανήκουν στην ίδια κατηγορία: δραματικό/κωμικό ~. Κλασικό/μοντέρνο/(λαϊκό) παραδοσιακό/πειραματικό/πολιτικό/πρωτοποριακό/ρεαλιστικό ~. Επικό ~ (: αφήγηση κοσμοϊστορικών γεγονότων). Ιαπωνικό/ευρωπαϊκό/παγκόσμιο ~. Αρχαίο ελληνικό/επτανησιακό/κρητικό/νεοελληνικό ~ (βλ. δράμα). Σαιξπηρικό ~. Ερασιτεχνικό/παιδικό/σχολικό ~. ~ μαριονετών (πβ. κουκλοθέατρο). Βλ. βαριετέ, επιθεώρηση, κομέντια ντελ άρτε, μιούζικαλ, μπουλβάρ, όπερα, παντομίμα, φάρσα, χορόδραμα. 3. χώρος όπου δίνονται θεατρικές παραστάσεις, ο οποίος συνήθ. είναι στο εσωτερικό κτιρίου και περιλαμβάνει μια υπερυψωμένη κατασκευή, τη σκηνή, πάνω στην οποία εμφανίζονται οι ηθοποιοί και σειρές καθισμάτων για τους θεατές· κατ' επέκτ. ο ίδιος ή παρόμοιος χώρος, όπου πραγματοποιούνται άλλες εκδηλώσεις καλλιτεχνικές ή μη: ανοιχτό/θερινό/κλειστό/υπαίθριο ~. Αυλαία/βεστιάριο/γαλαρία/εξώστης/θεωρείο/καμαρίνια/κουίντα/παρασκήνια/πλατεία/φουαγιέ του ~ου.|| Γιορτή/ομιλία στο ~ του σχολείου. Βλ. καφε~, κινηματο~, παλκοσένικο, σανίδι, -τρο. 4. (συνεκδ.) οι θεατές που παρακολουθούν μια παράσταση: Όλο το ~ σηκώθηκε όρθιο και χειροκροτούσε τους ηθοποιούς. 5. οι άνθρωποι των οποίων η επαγγελματική ενασχόληση έχει άμεση ή έμμεση σχέση με τις θεατρικές παραστάσεις: Όλο το ~ πενθεί τον θάνατο του δημοφιλούς ηθοποιού (= ο κόσμος του ~ου). Βλ. ενδυματολόγος, θεατράνθρωπος, μακιγιέρ, σκηνογράφος, σκηνοθέτης, ταξιθέτης, υποβολέας. 6. (συνήθ. με κεφαλ. Θ) δημόσια ή ιδιωτική επιχείρηση που αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση και οργάνωση θεατρικών παραστάσεων: To Εθνικό ~ αρχίζει την περιοδεία του/ανεβάζει το αριστούργημα ... Κρατικό ~ Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ). Δημοτικό Περιφερειακό ~. Ο θίασος/το ρεπερτόριο του ~ου ... Βλ. θεατρώνης, θιασάρχης, ιμπρεσάριος. 7. υποκριτική ή θεατρολογία: Σπουδάζει ~ στη δραματική σχολή .../στο Πανεπιστήμιο ... 8. (μτφ.-προφ.) προσποιητή, υποκριτική συμπεριφορά: Άσε το ~ (= τους θεατρινισμούς)/πάψε να παίζεις ~ και πες την αλήθεια (βλ. άσε τα σάπια). Τιμωρήθηκε για ~ (: για ποδοσφαιριστή που με θεαματική συνήθ. βουτιά επιχειρεί να κερδίσει πέναλτι ή φάουλ). 9. ΑΡΧΑΙΟΛ.-ΑΡΧΙΤ. ημικυκλική κατασκευή με κλιμακωτά τοποθετημένες σειρές καθισμάτων στο κέντρο της οποίας εκτείνεται κυκλικά η ορχήστρα, μπροστά από την οποία βρίσκεται η σκηνή: Στο ~ της Επιδαύρου παίζονται κάθε καλοκαίρι αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και κωμωδίες. Βλ. αμφι~, κοίλο(ν). 10. τόπος όπου συμβαίνουν σημαντικά γεγονότα, συνήθ. στρατιωτικά: ~ (πολεμικών) επιχειρήσεων/μαχών/πολέμου. ● Υποκ.: θεατράκι (το) ● ΣΥΜΠΛ.: θέατρο (του) δρόμου: υπαίθρια, συνήθ. αυτοσχέδια παράσταση. Βλ. θεάματα (του) δρόμου, περφόρμανς, χάπενινγκ. [< αγγλ. street theater, 1959] , λυρικό θέατρο: όπερα., μαύρο θέατρο: που χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία οπτικών ψευδαισθήσεων στους θεατές, καθώς χρησιμοποιείται ειδικός φωτισμός κοντά στο υπεριώδες φάσμα και μαύρος σκηνικός χώρος εντός του οποίου κινούνται ηθοποιοί που φορούν κουστούμια ή αξεσουάρ από φθορίζοντα υλικά. [< αγγλ. black theatre] , θέατρο σκιών βλ. σκιά, θέατρο της επινόησης βλ. επινόηση, θέατρο του παραλόγου βλ. παράλογο ● ΦΡ.: βγήκε στο θέατρο/στη σκηνή (μτφ.): (κυρ. για ηθοποιό) πρωτοεμφανίστηκε σε θεατρική παράσταση. Βλ. ανέβηκε/βγήκε στο πάλκο, ντεμπούτο, σανίδι., είμαι στο θέατρο: (προφ.) συμμετέχω επαγγελματικά σε θεατρικές παραστάσεις: ~ ~ πολλά χρόνια/από πολύ νέος., γίνομαι θέατρο/(δημόσιο) θέαμα/τσίρκο/νούμερο βλ. γίνομαι [< 3,4,9: αρχ. θέατρον 1,2,5,6,7,8,10: γαλλ. théâtre, αγγλ. theatre, γερμ. Theater]

πανί πα-νί ουσ. (ουδ.) {παν-ιού | -ιών} 1. κομμάτι φτηνού υφάσματος, συνήθ. για πρόχειρη χρήση: αδιάβροχο/απορροφητικό (βλ. βετέξ, σπογγοπετσέτα)/βαμβακερό/λινό ~. ~ καθαρισμού. Βγάζω/τρίβω τον λεκέ μ' ένα βρεγμένο/καθαρό/μαλακό/νωπό/στεγνό ~. Σκούπισε τα χέρια του/σκέπασε το πιάτο μ' ένα ~ (βλ. πετσέτα). Βλ. -πανο, πατσαβούρα. 2. ΝΑΥΤ. ιστίο: ανοιχτά/λευκά ~ιά. Άπλωμα των ~ιών. Κατεβάζω/μαζεύω τα ~ιά. Ο άνεμος γεμίζει/φουσκώνει τα ~ιά. Πβ. άρμενα. Βλ. λατίνι, μαΐστρα, μετζάνα, μπούμα, προΐστιο, ράντα¹, σακολέβα, τρίγκος, φλόκος, ψάθα.|| (συνεκδ.) Τα ελληνικά ~ιά (= οι Έλληνες ιστιοπλόοι) κατέκτησαν ... μετάλλια. 3. ύφασμα ή άλλο υλικό στο οποίο προβάλλεται εικόνα, κυρ. ταινία· συνεκδ. κινηματογράφος: ~ προβολής (βλ. προτζέκτορας).|| Η ζωή του θα μεταφερθεί στο ~ (= στη μεγάλη οθόνη). Πβ. σελιλόιντ. Βλ. θέατρο σκιών, μπερντές, πάλκο, σανίδι, σκηνή. ● Υποκ.: πανάκι (το): στη σημ. 1. ● ΣΥΜΠΛ.: κόκκινο πανί βλ. κόκκινος ● ΦΡ.: ανοίγω πανιά & σηκώνω/κάνω πανιά 1. αποπλέω: Ανοίξαμε ~ για το νησί.|| (μτφ.) Άνοιξε ~ (= έφυγε) για άλλα μέρη. 2. (μτφ.) ξεκινώ κάτι με καλές προοπτικές: (για επιχείρηση) Άνοιξε ~ για ξένες αγορές., άσπρος σαν (το) πανί: χλομός: Έγινε ~ ~ απ' τον φόβο του., είμαι/έμεινα πανί με πανί (προφ.): είμαι απένταρος, ξέμεινα από χρήματα. Πβ. με άδειες τσέπες. ΣΥΝ. βρέθηκε/έμεινε στον άσο, δεν έχω μία, δεν έχω φράγκο, είμαι/έχω μείνει ταπί (και ψύχραιμος), μένω/είμαι στεγνός, είναι/έχει πέσει στα μαύρα πανιά (προφ.): είναι πολύ στενοχωρημένος ή απογοητευμένος. ΣΥΝ. τα βάφω μαύρα, μάινα τα πανιά! βλ. μάινα¹, ώρα καλή στην πρύμ(ν)η σου κι α(γ)έρα στα πανιά σου βλ. ώρα [< μτγν. πανίον < μεσν. πανί(ν), λατ. pannus]

προσκήνιο προ-σκή-νι-ο ουσ. (ουδ.) {προσκηνί-ου} 1. δημοσιότητα, επικαιρότητα, η πρώτη γραμμή δράσης: αθλητικό/πολιτικό/τηλεοπτικό ~. Το ~ της ιστορίας. Ο καλλιτέχνης απουσιάζει/εξαφανίστηκε από το μουσικό ~. Βλ. επίκεντρο, στερέωμα. ΑΝΤ. παρασκήνιο 2. ΑΡΧ. το μπροστινό μέρος της σκηνής του αρχαίου θεάτρου στο οποίο εμφανίζονταν οι ηθοποιοί. ΣΥΝ. λογείο 3. ΑΡΧΙΤ. μέρος της σκηνής του σύγχρονου θεάτρου μπροστά από την αυλαία. ● ΦΡ.: βγαίνει/βρίσκεται/εμφανίζεται/έρχεται στο προσκήνιο: παρουσιάζεται, γίνεται γνωστό, αναδεικνύεται: Το ζήτημα/πρόβλημα ήρθε ~. Πβ. βγαίνει/έρχεται στην επιφάνεια, βλέπει το φως/έρχεται στο φως της δημοσιότητας. [< 2: μτγν. προσκήνιον, γαλλ.-αγγλ. proscenium 1: αγγλ. foreground]

σκηνάκι σκη-νά-κι ουσ. (ουδ.) (συχνά στη στρατιωτική αργκό): (υποκ.) μικρή σκηνή: Μοιραστήκαμε/στήσαμε το ~. Τα ~ια του στρατού. ● σκηνάκια (τα): άσκηση που πραγματοποιείται εκτός στρατοπέδου, διαρκεί περισσότερες από μία ημέρες και προβλέπει διανυκτέρευση των οπλιτών σε σκηνές: Θα βγούμε/πάμε για ~. Τριήμερα ~.