φταίω φταί-ω ρ. (αμτβ.) {φται-ς, φταί-ει, -με, -τε, -ν(ε) | έφται-ξα, φταί-ξει} 1. ευθύνομαι για κάτι αρνητικό ή δυσάρεστο: ~ που του μίλησα άσχημα. Πάλι εγώ ~; Εσύ ~ς για όλα. Δεν ~ς εσύ, ~ εγώ που σε άκουσα (: δεν έπρεπε να σ' ακούσω). Ποιος να ~ει άραγε για/που ...; Τι ~ξε και τα πράγματα δεν πήγαν καλά;2. σφάλλω: ~ξα και τώρα το πληρώνω. Σου ζητώ συγγνώμη, αν έχω ~ξει κάπου. Πβ. λαθεύω. ● ΦΡ.: για όλα φταίει (κάποιος/κάτι) (προφ.-συχνά ειρων.): σε περίπτωση αναζήτησης αποδιοπομπαίου τράγου: ~ ~ το σύστημα., δεν ξέρει τι του φταίει (προφ.): για κάποιον που δυσανασχετεί συνεχώς και δεν είναι ικανοποιημένος με τίποτα. ΣΥΝ. τρώγεται με τα ρούχα του, μου φταίει κάποιος/κάτι (προφ.): με ενοχλεί, με πειράζει: Δεν μου ~ς σε τίποτα. Μια ζωή του ~νε οι άλλοι. Τι σου ~ξε ο άνθρωπος και τον βρίζεις;|| Δεν σου ~ εγώ που ... (= δεν είμαι εγώ η αιτία)., τι φταίω; (προφ.): ως έκφραση διαμαρτυρίας σε περίπτωση που κάποιος αδικείται ή ως διαπίστωση ότι ταλαιπωρείται άδικα: Τι φταίμε εμείς, αν οι άλλοι δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους;|| Τι φταίει το παιδί να ακούει τους γονείς του να καβγαδίζουν., κι ύστερα λένε πως φταίει ο φονιάς βλ. φονιάς, φταίει ο γάιδαρος και χτυπάει/βαράει/δέρνει το σαμάρι βλ. γάιδαρος [< μεσν. φταίω]
γάιδαρος
γάιδαρος γάι-δα-ρος ουσ. (αρσ.) {-ου (λόγ.) -άρου | θηλ. γαϊδούρα} 1. ΖΩΟΛ. θηλαστικό ζώο (επιστ. ονομασ. Equus asinus) με μεγάλα αυτιά και γκρίζο συνήθ. τρίχωμα, που ανήκει στην ίδια οικογένεια με το άλογο: γκάρισμα/σαμάρι ~ου.|| Έχει αυτιά σαν του ~ου. Υπομονή ~ου. Ήταν φορτωμένος σαν ~. Δούλευε σαν ~ (βλ. σαν το σκυλί). Βλ. όναγρος, υποζύγιο. ΣΥΝ. γαϊδούρι (1), όνος 2. (μτφ.-υβριστ.) αναίσθητος, αγενής ή αχάριστος άνθρωπος: Είσαι (μεγάλος) ~! Ντροπή σου, ~ε!3. (μειωτ.) νεαρός άντρας ο οποίος συμπεριφέρεται με τρόπο ανώριμο, που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της ηλικίας του: Τριάντα χρονών ~ και ακόμη τον συντηρούν οι γονείς του. ● Υποκ.: γαϊδαράκος & γαϊδουράκος (ο) ● ΦΡ.: γάιδαρος με περικεφαλαία (υβριστ.-επιτατ.): πολύ αναίσθητος ή/και αγενής άνθρωπος. ΣΥΝ. γαϊδούρι/μουλάρι ξεσαμάρωτο/ξεκαπίστρωτο/ξέστρωτο, δεν ξέρει να μοιράσει/να χωρίσει δυο γαϊδάρων/γαϊδουριών άχυρα (παροιμ.): για να δηλωθεί ότι κάποιος δεν μπορεί να κάνει κάτι απλό, είναι εντελώς ανίκανος, άχρηστος., έδεσε/έχει δεμένο το(ν) γάιδαρό του (προφ.): εξασφαλίστηκε, τακτοποιήθηκε, έχει βολευτεί και εφησυχάζει: Τι ανάγκη έχει; ~ ~! Παντρεύτηκε και νομίζει ότι έδεσε τον γάιδαρό της. Πβ. επαναπαύομαι., είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα (παροιμ.): σε περιπτώσεις που κάποιος αποδίδει σε άλλον αρνητικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τον ίδιο. Πβ. βγάλε τη σκούφια σου και βάρα με., κατά φωνή κι ο γάιδαρος (προφ.): όταν κάποιος εμφανίζεται ακριβώς τη στιγμή που μιλούν για αυτόν, πάνω στην ώρα., πετάει ο γάιδαρος; πετάει! (προφ.): όταν κάποιος δέχεται μια άποψη ή κατάσταση, ακόμα και αν είναι απίστευτη ή παράλογη, συνήθ. λόγω πίεσης ή συμφέροντος., φάγαμε τον γάιδαρο/το βόδι κι έμεινε η ουρά & φάγαμε τον γάιδαρο/το βόδι, στην ουρά θα κολλήσουμε/μείνουμε/σταθούμε; (παροιμ.): ως προτροπή σε κάποιον να μην εγκαταλείψει μια δύσκολη και κοπιαστική προσπάθεια τη στιγμή που φτάνει στο τέλος της., φταίει ο γάιδαρος και χτυπάει/βαράει/δέρνει το σαμάρι (παροιμ.): για εσφαλμένη απόδοση ευθυνών, συνήθ. επειδή δεν γίνεται να τιμωρηθεί ο πραγματικός υπαίτιος., (ήταν που) ήταν στραβό το κλήμα, το 'φαγε κι ο γάιδαρος βλ. κλήμα, (σιγά) μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου/του ποντικού βλ. ουρά, δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα βλ. αχυρώνας, σαν τον γάιδαρο του Χότζα βλ. χότζας, σκάω (και) γάιδαρο βλ. σκάω, σου χαρίζουν γάιδαρο και τον κοιτάς στα δόντια βλ. χαρίζω [< μεσν. γάιδαρος]
φονιάς
φονιάς φο-νιάς ουσ. (αρσ.) {φονιάδες | θηλ. φόνισσα} (προφ.) & (λόγ.) φονεύς: δολοφόνος: Έγινε ~ του αδελφού του (= αδελφοκτόνος). Πβ. δήμιος. Βλ. εγκληματίας.|| (μτφ., ως παραθετικό σύνθ.) Γρίπη-~. Έντομο-~ απειλεί τις καλλιέργειες. ● ΦΡ.: κι ύστερα λένε πως φταίει ο φονιάς: για δικαιολογημένη οργή ή αγανάκτηση που μπορεί να εκδηλωθεί βίαια. [< μεσν. φονιάς]
ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
Πανεπιστημίου 28, 106 79, Αθήνα 210 3664700 Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
