Αναζήτηση

αλάτι [ἁλάτι] α-λά-τι ουσ. (ουδ.) {αλατ-ιού} & (λόγ.) άλας 1. αλμυρή, συνήθ. λευκή, κρυσταλλική ουσία, γνωστή χημικά ως χλωριούχο νάτριο (NaCl), η οποία αποτελεί βασικό συστατικό του θαλασσινού νερού ή απαντάται ως ορυκτό και χρησιμοποιείται ως καρύκευμα ή για τη διατήρηση τροφών: ακατέργαστο/βιομηχανικό/επιτραπέζιο/θαλασσινό (: από εξάτμιση νερού σε αλυκή)/ιωδιούχο/κρυσταλλικό/μαγειρικό ή κοινό/ορυκτό (: ροζ ~ Ιμαλαΐων)/χοντρό/ψιλό ~. Κόκκοι ~ιού. ~ και πιπέρι. Μια κουταλιά/πρέζα ~. Δίαιτα/συνταγές/φαγητό χωρίς ~ (πβ. ανάλατος, άναλος). Το φαΐ έχει λίγο/πολύ/θέλει κι άλλο ~. Βάζω/προσθέτω/ρίχνω ~ στο φαγητό (βλ. αλατίζω).|| Καθαρίζουν τους δρόμους από το χιόνι, ρίχνοντας ~.|| Κολλάνε πάνω μου τα ~ια από τη θάλασσα. 2. {μόνο στον εν.} (μτφ.) οτιδήποτε κάνει κάτι ενδιαφέρον: Το χιούμορ είναι το ~ της επικοινωνίας. Το ψέμα είναι το αλάτι της αλήθειας (παροιμ.). ● Υποκ.: αλατάκι (το) ● ΦΡ.: (όσα είπαμε) νερό κι αλάτι: για συμφιλίωση μετά από παρεξήγηση: Κι αν είπαμε και μια κουβέντα παραπάνω, ~ ~., (ρίχνω/βάζω) αλάτι στην πληγή (μτφ.): επιτείνω με τα σχόλια ή τις παρατηρήσεις μου μια ήδη οδυνηρή κατάσταση: Μη ρίχνεις ~ ~! ~ ~ η μνήμη., δεν φοβάται ο παστουρμάς τ' αλάτι (παροιμ.): για άνθρωπο σκληραγωγημένο που δεν πτοείται από τα βάσανα και τις δοκιμασίες της ζωής. Πβ. ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται., φάγαμε ψωμί κι αλάτι (προφ.): για άτομα που συνδέονται με δεσμούς πολύχρονης και δοκιμασμένης φιλίας: Μαζί ~ ~., κάνω κάποιον φέτες/τ' αλατιού βλ. φέτα, όποιος χέζει/κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στ' αλάτι βλ. χέζω, το αλάτι/το άλας της γης/της ζωής βλ. άλας [< μεσν. αλάτι < μτγν. ἁλάτιον < αρχ. ἅλας]

αρτο- & αρτ-: α' συνθετικό ουσιαστικών που αναφέρονται στο ψωμί: αρτο-βιομηχανία/~κλασία/~ποιείο. Αρτ-εργάτης.

βούτυρο βού-τυ-ρο ουσ. (ουδ.) {-ου (λόγ.) -ύρου} ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. 1. εδώδιμη λιπαρή ουσία λευκοκίτρινου χρώματος, σε στερεή και μαλακή μορφή, που παράγεται από επεξεργασία γάλακτος και χρησιμοποιείται στη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική: αγελαδινό/αλατισμένο/ανάλατο/άνυδρο (= βουτυρέλαιο)/κατσικίσιο/νωπό/πρόβειο/φρέσκο ~. Ψωμί με ~ και μαρμελάδα/μέλι. Αλείψτε το ταψί με ~. Το ~ λιώνει. Βλ. στακο~. 2. ανάλογη ουσία που παρασκευάζεται από τους σπόρους διάφορων φυτών: ζωικό/φυτικό ~. ~ καριτέ/καρύδας/μάνγκο/φιστικιών (= φιστικοβούτυρο). Πβ. μαργαρίνη. ● βουτύρου: που περιέχει βούτυρο: καραμέλες/κρουασάν/μπισκότα ~ (= βουτυράτα). ● Υποκ.: βουτυράκι (το) ● ΣΥΜΠΛ.: βούτυρο (του) κακάο βλ. κακάο ● ΦΡ.: βούτυρο στο ψωμί (μτφ.): για καθετί που ενισχύει κάποιον ή κάτι, που αποβαίνει προς όφελός του: ~ ~ των κερδοσκόπων/των λαϊκιστών. Ρυθμίσεις που αποτελούν ~ ~ των εμπόρων/των πολυεθνικών. [< αρχ. βούτυρον, αγγλ. butter, γαλλ. beurre]

ελιά [ἐλιά] ε-λιά ουσ. (θηλ.) 1. ΒΟΤ. αειθαλές αιωνόβιο μεσογειακό δέντρο (επιστ. ονομασ. Olea europaea, οικογ. Oleaceae) και συνεκδ. ο καρπός του από τον οποίο παράγεται το ελαιόλαδο: άγρια (= αγρι~)/γέρικη/ήμερη ~. ~ και λάδι. Κτήμα με ελιές (= ελαιώνας). Ραβδίζουν/τινάζουν τις ελιές. ΣΥΝ. ελαία, ελαιόδεντρο.|| Βρώσιμες/επιτραπέζιες/μαύρες/πράσινες/τσακιστές ελιές. Ελιές θρούμπες/ξιδάτες. Πάστα/πατέ/πολτός ελιάς. Κουκούτσια από ελιές. Έβαλε τις ελιές στο νερό, για να ξεπικρίσουν. Πβ. ελαιόκαρπος. Βλ. χονδρο~. 2. ΙΑΤΡ. καφέ ή μαύρη κηλίδα στο δέρμα: ελιές με δείγματα δυσπλασίας. Πβ. σπίλος. Βλ. κρεατο~. 3. ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. κομμάτι βοδινού κρέατος από τον αυχένα του ζώου: ~ χωρίς κόκαλο. Βλ. λαιμός, σπάλα. ● Υποκ.: ελίτσα (η): στις σημ. 1 και 2. ● ΣΥΜΠΛ.: δάκος της ελιάς βλ. δάκος, κλάδος ελαίας/κλαδί ελιάς βλ. ελαία ● ΦΡ.: ψωμί κι ελιά/ελιές (μτφ.-προφ.): φτωχική, λιτή διαβίωση: Τη βγάζει με ~ ~., Νοέμβρη οργώματα κι ελιές/από το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές βλ. απολείπει [< μεσν. ελιά, γαλλ.-αγγλ. olive] ΕΛΙΑ

-ιέρα επίθημα θηλυκών ουσιαστικών που δηλώνει 1. δοχείο: αλατ~/βουτυρ~/ζαχαρ~/ξηροκαρπ~/σαλατ~/φρουτ~/ψωμ~. 2. συσκευή: γκριλ~/κρεπ~/σαντουιτσ~/τοστ~/φρυγαν~/ψηστ~.|| Σιντ~. 3. σκεύος: (κουτί, θήκη:) καπελ~/μπιζουτ~/πουδρ~.|| (γενικότ. κατασκευή:) Zαρντιν~.|| (έπιπλο:) Αλλαξ~/σιφον~/συρταρ~ (πβ. -θήκη).

κερδίζω κερ-δί-ζω ρ. (μτβ. κ. αμτβ.) {κέρδ-ισα, -ίσει, -ήθηκε, -ηθεί, κερδίζ-οντας, κερδ-ισμένος} 1. αναδεικνύομαι νικητής, νικώ: ~ισε την αγωγή/τον αγώνα/τη δίκη/τις εκλογές/το ματς (= πήρε)/τον πόλεμο. Τους ~ισε όλους και με διαφορά! Με ~ισε στο σκάκι. ~ισαν (με) 2-1 την αντίπαλη ομάδα. Βλ. ξανα~.|| Θέλει πάντα να ~ει. Ο τυχερός αριθμός που ~ει είναι το ... Ποιος ~ει μέχρι τώρα (: ποιος προηγείται στο σκορ); ΑΝΤ. ηττώμαι, χάνω (5) 2. αποκτώ κάτι ωφέλιμο ή επιθυμητό, λόγω τύχης ή ικανοτήτων, κατακτώ: Ο νικητής ~ει μια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή. Οι υπερτυχεροί που κληρώθηκαν ~ουν δώρα αξίας ... ~ισε το πρώτο βραβείο/το λαχείο/το χρυσό μετάλλιο/τον τίτλο/το φλουρί της βασιλόπιτας. Ο παίκτης ~ισε πέναλτι/φάουλ. ~ισαν γνώσεις/την ελευθερία τους/εμπειρίες. Έχει ~ίσει δόξα και χρήμα/(επάξια) μια θέση στο πάνθεον των ...|| Τι θα ~ίσω, αν σου αποκαλύψω την αλήθεια (: τι όφελος θα έχω); ~ισα πολλά από το ταξίδι (: ωφελήθηκα).|| ~ την αγάπη/την εμπιστοσύνη/το ενδιαφέρον/τον θαυμασμό/την προτίμηση/τη φιλία κάποιου. Σε ~ει με την απλότητά της/με την πρώτη ματιά (= γοητεύει). Τα βιολογικά προϊόντα ~ουν την αγορά. ~ισε το κοινό με τον λόγο του. Έχει κάνει τα πάντα, για να την ~ίσει (: ερωτικά). Ο σεβασμός ~εται, δεν επιβάλλεται. 3. βγάζω χρήματα από την εργασία μου ή με άλλο τρόπο: Πόσα ~εις από αυτή τη δουλειά; ~ει πάνω από ... ευρώ το μήνα. ~ίσαμε σημαντικά ποσά. Πβ. αποκομίζω, οικονομώ, προσπορίζομαι. ● κερδίζει (μτφ.-προφ.) ΑΝΤ. χάνει 1. (+ σε) υπερέχει, υπερτερεί: Το έργο του ~ (= πλεονεκτεί) σε πρωτοτυπία και πολυμορφία. 2. βελτιώνεται, αναδεικνύεται: Ωραίο τραγούδι που ~ πολύ, όταν παίζεται ζωντανά. ● ΦΡ.: βγάζω/κερδίζω τα προς το ζην/το ψωμί μου & κερδίζω τη ζωή μου: εξασφαλίζω, συνήθ. μέσω εργασίας, τα απαραίτητα, για την επιβίωσή μου, χρήματα ή υλικά αγαθά: ~ ~ ως δημοσιογράφος/καθαρίστρια. ~ει ~ με κόπο και ιδρώτα., βγαίνω/είμαι (ο) κερδισμένος (μτφ.): ωφελούμαι: Βγήκε ~ από την υπόθεση. Ήταν ο μεγάλος ~ των εκλογών.|| (απειλητ.) Όποιος του πηγαίνει κόντρα, δεν θα βγει ~., κερδίζω (τον) χαμένο χρόνο: προσπαθώ να αναπληρώσω τις ελλείψεις, τα κενά που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν, εντατικοποιώντας τις προσπάθειές μου., κερδίζω χρονιά/τάξη (παλαιότ.): δικαιούμαι να πάω στο σχολείο λίγο νωρίτερα από το κανονικό, λόγω της ημερομηνίας γέννησής μου., κερδίζω χρόνο (μτφ.): συντομεύω τον απαιτούμενο χρόνο για την ολοκλήρωση μιας διαδικασίας ή τον παρατείνω προς όφελός μου: Πηγαίνω στη δουλειά με τη μηχανή, για να ~ίσω ~.|| Μας είπε ψέματα, προσπαθώντας να ~ίσει ~. Πβ. αγοράζω χρόνο., κέρδισε το εισιτήριο (μτφ.): κατόρθωσε να αποκτήσει πρόσβαση σε μια σημαντική δραστηριότητα: ~ ~ της συμμετοχής. ~ ~ για τον τελικό του διαγωνισμού., έκλεψε/κέρδισε τις εντυπώσεις βλ. εντύπωση, έχασε/κέρδισε το στοίχημα βλ. στοίχημα, καίω/κατακτώ/κερδίζω/κλέβω/παίρνω την καρδιά κάποιου βλ. καρδιά, κερδίζει έδαφος βλ. έδαφος, κερδίζει/παίρνει πόντους βλ. πόντος¹, ομάδα που κερδίζει, δεν αλλάζει βλ. ομάδα, όποιος χάνει στα χαρτιά, κερδίζει στην αγάπη βλ. χαρτί, τον/την κέρδισε το τραγούδι βλ. τραγούδι [< μτγν. κερδίζω]

μεροκάματο με-ρο-κά-μα-το ουσ. (ουδ.) {-ου | -α} (προφ.): εργασία μιας μέρας και κυρ. η αντίστοιχη αμοιβή: γερό/διπλό/κατώτατο/κατώτερο/μέσο/σίγουρο/σταθερό/φτηνό/χαμηλό ~. Τρέχει όλη μέρα για το ~. Δεν βγαίνει (εύκολα) το ~. Ζητούν να αυξηθεί το ~. Δουλεύει δύο ~ατα (: σε δύο δουλειές), για να τα φέρει βόλτα. Πβ. μισθός. ΣΥΝ. ημερομίσθιο, μεροδούλι ● ΦΡ.: το μεροκάματο του τρόμου: για επικίνδυνη και κακοπληρωμένη εργασία. [< γαλλ. le salaire de la peur] [< μεσν. ημεροκάματον]

ξερός, ή, ό ξε-ρός επίθ. 1. που δεν έχει νερό, υγρασία, χυμούς, φρεσκάδα ή βλάστηση, που έχει ξεραθεί ή αποξηρανθεί: ~ός: θάμνος (= μαραμένος)/καιρός/ποταμός (= ξεροπόταμος)/τόπος (= ξερότοπος). ~ή: ατμόσφαιρα/γη/λίμνη. ~ό: δέντρο/δέρμα/έδαφος (πβ. άνυδρος)/κλίμα/λουλούδι/νησί (= ξερονήσι)/περιβάλλον/πηγάδι (= ξεροπήγαδο)/στόμα/φυτό/χορτάρι/χώμα. ~ά: κλαδιά/φύλλα (= ξερόφυλλα)/χείλη (= αφυδατωμένα). Έβαλε φωτιά να κάψει τα ~ά χόρτα (= ξερόχορτα).|| ~ός: βασιλικός/δυόσμος. ~ή: μυζήθρα/σταφίδα. ~ό: δενδρολίβανο/κρεμμύδι/ψωμί (= μπαγιάτικο). ~οί: χουρμάδες (= αποξηραμένοι. ΑΝΤ. φρέσκος). ~ές: (κόκκινες) πιπεριές/φακές. ~ά: δαμάσκηνα/κουκιά/σύκα/φασόλια/φρούτα.|| ~ό: κρέας (: που έχει ψηθεί πολύ, δεν είναι ζουμερό). Πβ. κατάξερος, ξηρός. 2. σκέτος, χωρίς συμπλήρωμα, τυπικός, ψυχρός ή απότομος: ~ό: μάθημα/πιάτο/φαγητό. ~ές: γνώσεις.|| ~ή: απάντηση/καλημέρα. ~ό: αντίο/γεια/ευχαριστώ/ναι/όχι/ύφος. ~ά: λόγια.|| (για ήχο) ~ός: θόρυβος/κρότος (: ξαφνικός και σύντομος, χωρίς αντήχηση). ~ή: φωνή. ΣΥΝ. στεγνός (2) 3. (μτφ.) αποσβολωμένος, κατάπληκτος· αναίσθητος, σε βαθύ ύπνο ή νεκρός: Έμεινε ~ (= άναυδος, άφωνος) μόλις έμαθε τα νέα.|| Έπεσε ~ για ύπνο/στο κρεβάτι (: σαν κούτσουρο). Έπεσε ~ από την κούραση/το πολύ ποτό/το φαγητό/τον φόβο του (πβ. λιπόθυμος, σέκος, τέζα).|| Τον χτύπησαν και τον άφησαν ~ό (: στον τόπο). ● Ουσ.: ξερό (το) (προφ.-μειωτ.) 1. κεφάλι, κυρ. ανόητου ανθρώπου: Βάλε το ~ σου να δουλέψει. 2. χέρι ή πόδι· ξεράδι: Κάτω τα ξερά σου! Πάρε τα ~ά (= κουλά) σου από πάνω μου! ● επίρρ.: ξερά ● ΣΥΜΠΛ.: αγύριστο/ξερό/αρβανίτικο κεφάλι βλ. κεφάλι ● ΦΡ.: εξ και ξερός (προφ.-ειρων.): για κάποιον που επαναλαμβάνει συνεχώς το "ε"., και ξερό ψωμί (εμφατ.): ως έκφραση έντονης ή/και αποκλειστικής προτίμησης ή υποστήριξης σε κάποιον ή κάτι: (όνομα ομάδας, χωριού, καλλιτέχνη) ~ ~! ΣΥΝ. και τα μυαλά στα κάγκελα, μαζί με τα/κοντά στα ξερά καίγονται και τα χλωρά (παροιμ.): σε περιπτώσεις που ζημιώνονται, τιμωρούνται εξίσου αθώοι και ένοχοι. [< μεσν. ξερός, γαλλ. sec]

πολυτέλεια πο-λυ-τέ-λει-α ουσ. (θηλ.) {-ας (λόγ.) -είας} 1. κατάσταση πλούτου, κατά την οποία κάποιος περιστοιχίζεται από ακριβά και συνήθ. υψηλής ποιότητας υλικά αγαθά, που του παρέχουν άνεση: Ζει/μεγάλωσε (μέσα) στην ~. ΣΥΝ. χλιδή.|| Η ~ της διακόσμησης/της κατασκευής/του χώρου. Βλ. λουξ, τρυφηλότητα, υπερ~. 2. (κατ' επέκτ.) αγαθό ή δραστηριότητα που προσφέρει ευχαρίστηση, έχει κόστος και συνήθ. δεν είναι αναγκαίο/α: Ξοδεύει χρήματα σε ~ες (= λούσα). Επέτρεψε στον εαυτό του την ~ να πάει διακοπές.|| Ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι ~, αλλά ανάγκη. 3. αγαθό που δεν είναι προσιτό, διαθέσιμο στους πολλούς, επειδή δεν υπάρχει σε μεγάλη ποσότητα ή επειδή είναι ακριβό: Το νερό είναι ~ για το 1/6 του πληθυσμού της Γης. Τείνει να γίνει ~. ● πολυτελείας: προϊόντα ή υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και κατ' επέκτ. ακριβός: αρώματα/αυτοκίνητα/διαμερίσματα/ενδύματα/ξενοδοχεία ~. Είδη ~.|| Τουρισμός ~. Φόρος ~ (: σε είδη ~ας). ● ΣΥΜΠΛ.: ψωμί πολυτελείας: λευκό, πολύ αφράτο ψωμί από αλεύρι καλής ποιότητας, ζάχαρη και συνήθ. βούτυρο., συνοδός/πόρνη πολυτελείας βλ. συνοδός ● ΦΡ.: (δεν) έχω την πολυτέλεια & (δεν) διαθέτω την πολυτέλεια: (δεν) έχω τη ευχέρεια, τα περιθώρια: Δεν έχουμε ~ ~ μιας ακόμα αποτυχίας/του χρόνου/να αδιαφορήσουμε. Έχει ~ ~ να επιλέγει. [< 1: αρχ. πολυτέλεια, γαλλ. luxe]

τσιαπάτα τσια-πά-τα ουσ. (θηλ. + ουδ.): ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. ιταλικό, άσπρο, παραλληλόγραμμο ψωμί με μικρές και μεγάλες τρύπες στην ψίχα του και αλευρωμένη τραγανή κόρα. Βλ. φοκάτσια. [< ιταλ. ciabatta]

χορταίνω χορ-ταί-νω ρ. (αμτβ. κ. μτβ.) {χόρτα-σα, χορτά-σει, χορταίν-οντας, χορτα-σμένος} 1. δεν αισθάνομαι πια πείνα (ή δίψα), νιώθω κορεσμό, επειδή έχω καταναλώσει την απαραίτητη ή περισσότερη από την κανονική ποσότητα τροφής (ή υγρών): ~σα (: έσκασα, μπούκωσα), δεν θέλω άλλο. Φάε να ~σεις. Πώς να ~σουν τόσα στόματα;|| (μτφ.-μειωτ.) ~σμένη κοιλιά. ~σμένοι (: εύποροι) και καλοπερασάκηδες.|| ~σαμε γλυκά/φαγητό (: φάγαμε πάρα πολλά/πολύ).|| Δεν μπορεί να ~σει τα παιδιά του (: να τα ταΐσει, να τα θρέψει, επειδή είναι φτωχός).|| (μτφ.) Τόσα χρήματα έβγαλε, δεν ~σε ακόμα; Δεν ~ει με τίποτα. ~ την επιθυμία μου για ... Φυσική ομορφιά που ~ει τις αισθήσεις. Πβ. ικανοποιώ. 2. (μτφ.) βιώνω κάτι όμορφο σε μεγάλο βαθμό: ~σα (από) αγκαλιές/φιλιά. ~σαμε ήλιο/θάλασσα/ύπνο/χορό (πβ. απολαμβάνω). ~σαν τα μάτια μας πράσινο. Έχει ~σει η ψυχή μου χαρές. Έχω ~σει δόξα/επιτυχίες. ~σμένος από αγάπη/έρωτα/πλούτο. Έφυγε απ' τη ζωή ~σμένος (πβ. γεμάτος, χορτάτος, ΑΝΤ. πεινασμένος). 3. (μτφ.) υφίσταμαι κάτι (άσχημο) σε υπερβολικό βαθμό, δεν αντέχω άλλο: ~σα απογοητεύσεις/δάκρυα/κλάμα/πόνο.|| ~σα (= βαρέθηκα) να μιλώ για ... ~σαμε λόγια/υποσχέσεις! Από φιλοσοφίες, έχουμε ~σει. Πβ. μπαφιάζω, μπουχτίζω.|| Μας ~σαν (= γέμισαν, τάισαν) διαβεβαιώσεις/(στα) ψέματα. ● ΦΡ.: δεν χορταίνω (προφ.): όσο πολύ κι αν κάνω κάτι, δεν το βαριέμαι: ~ ~ να σε κοιτάζω! Δεν σε χορταίνω!|| ~ ~ ν' ακούω μουσική. ~ ~ουν παιχνίδι.|| Μια θέα υπέροχη, να μην τη ~εις ποτέ., θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός (γνωμ.): θα αλλάξει η τύχη, θα φτιάξουν τα πράγματα για τις οικονομικά ασθενέστερες ομάδες., τα λόγια σου με χόρτασαν/ο λόγος σου με χόρτασε και το ψωμί σου φάτο: (παροιμ.) πιο πολύ με βοήθησε η ηθική παρά η υλική ή οικονομική σου συμπαράσταση. [< μεσν. χορταίνω]

χωριάτικος, η, ο χω-ριά-τι-κος επίθ. 1. που αναφέρεται στο χωριό και τη ζωή του ή στον χωριάτη· (ειδικότ., για ζώα ή τρόφιμα) που εκτρέφεται σε χωριό ή παρασκευάζεται σε αυτό με παραδοσιακό τρόπο, από ντόπια και κατ' επέκτ. αγνά, φρέσκα υλικά: ~ος: γάμος (πβ. βλάχικος)/φούρνος. ~η: ζωή/ταβέρνα. ~ο: σπίτι. ~οι: χοροί. ~α: έθιμα/έπιπλα/πανηγύρια (πβ. λαϊκός)/ρούχα. Επίπλωση/καθιστικό σε ~ο στιλ/~ου τύπου (: ρουστίκ, φολκλόρ). Πβ. αγροτ-, γεωργ-ικός. ΑΝΤ. αστικός, πρωτευουσιάνικος.|| ~α: κοτόπουλα (: αλανιάρικα, ελευθέρας βοσκής).|| ~ο: αλεύρι/γιαούρτι/τυρί/φύλλο. ~ες: γεύσεις/πίτες/φρυγανιές. ~α: αβγά/ζυμαρικά/κουλούρια/λουκάνικα/παξιμάδια/προϊόντα/υλικά. Κόκορας ~ (με χυλοπίτες). Ομελέτα ~η. Βλ. σπιτικός. 2. (μτφ.) που χαρακτηρίζεται από έλλειψη καλλιέργειας και καλών τρόπων: ~η: κουτοπονηριά/νοοτροπία/συμπεριφορά. ~ο: μυαλό. Πβ. άξεστος, βλάχικος. ΑΝΤ. εκλεπτυσ-, καλλιεργη-, πολιτισ-μένος. ● επίρρ.: χωριάτικα ● ΣΥΜΠΛ.: χωριάτικη σαλάτα & (προφ.) χωριάτικη: ΜΑΓΕΙΡ. ελληνική σαλάτα που περιέχει κυρ. ντομάτα, αγγούρι, πράσινη πιπεριά, φέτα, ελιές και κρεμμύδι· σε αυτά προστίθεται αλάτι, λάδι και ρίγανη: κλασική ~ ~.|| (προφ.) Πιάσε μια ~! [< πβ. αγγλ. Greek salad, 1889] , χωριάτικο ψωμί/ψωμί χωριάτικο: ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. που παρασκευάζεται με αλεύρι από σιτάρι και προζύμι, ζυμώνεται με τα χέρια και ψήνεται συνήθ. σε παραδοσιακό φούρνο με ξύλα· κατ' επέκτ. ψωμί παρόμοιου τύπου: ~ σταρένιο ψωμί.