Αναζήτηση

αγιο- & αγιό- & αγι-: α' συνθετικό ουσιαστικών και επιθέτων με αναφορά σε Άγιο ή γενικότ. στην Εκκλησία: αγιο-βασιλόπιτα/~γραφία/~δημητριάτικος. Αγιό-νερο. Αγι-ωνύμιο.

αθεΐα [ἀθεΐα] α-θε-ΐ-α ουσ. (θηλ.): απουσία πίστης στην ύπαρξη Θεού. ΣΥΝ. αθεϊσμός [< μτγν. ἀθεΐα]

άθεος, η, ο [ἄθεος] ά-θε-ος επίθ./ουσ. {-ων (λόγ.) -έων} 1. που δεν πιστεύει στην ύπαρξη Θεού και γενικότ. οποιασδήποτε θεότητας: ~οι: διανοούμενοι/υλιστές/φιλόσοφοι. ~ εκ πεποιθήσεως. Πβ. αθεϊστής. Βλ. αγνωστικιστής, άπιστος, θεϊστής. ΑΝΤ. θρήσκος, πιστός (1) 2. {μόνο ως επίθ.} που αναφέρεται στην αθεΐα: ~η: εποχή. ~ες: αντιλήψεις. 3. (μειωτ.) που δεν πιστεύει στον Χριστό, αντίχριστος: τα αντιχριστιανικά κείμενα των ~ων. Βλ. άπιστος. [< αρχ. ἄθεος]

δεισιδαιμονία δει-σι-δαι-μο-νί-α ουσ. (θηλ.): παράλογος φόβος που βασίζεται στην πίστη ύπαρξης μυστηριωδών υπερφυσικών δυνάμεων, οι οποίες μπορούν να κάνουν κακό στον άνθρωπο: θρησκευτική/λαϊκή ~. Δοξασίες και ~ες. Πβ. πρόληψη. Βλ. προκατάληψη. [< μτγν. δεισιδαιμονία]

-ειδής, ής, ές {-ειδούς | -ειδείς (ουδ. -ειδή)} (επιστ. ή λόγ.): καταληκτικό επίθημα για τον σχηματισμό επιθέτων∙ δηλώνει ότι το προσδιοριζόμενο έχει τα χαρακτηριστικά της κατηγορίας που ορίζεται από το θέμα: (κυρ. επιστ.) αδενο~/απλο~/διπλο~/αστερο~/κυματο~. (ειδικότ. ουσιαστικοπ. για ζώα ή φυτά που ανήκουν στην ίδια τάξη:) Αιλουρο~ή/πιθηκ~ή/φοινικο~ή.|| (μειωτ., για πρόσ. ή συμπεριφορά:) Ανθρωπο~. Χονδρο~. Βλ. -μορφος.

εκκλησιαστικός, ή, ό [ἐκκλησιαστικός] εκ-κλη-σι-α-στι-κός επίθ.: που σχετίζεται με την Εκκλησία: ~ός: γάμος (πβ. θρησκευτικός)/ηγέτης/θεσμός/συγγραφέας/τουρισμός/ύμνος. ~ή: ακολουθία/διοίκηση/εκπαίδευση/ζωή/ιστορία/μουσική/παιδεία/παράδοση/ποίηση (πβ. υμνογραφία)/τέχνη. ~ό: αξίωμα/Δίκαιο (= Κανονικό Δίκαιο). ~οί: κύκλοι. ~ές: φυσιογνωμίες. ~ά: βιβλία/είδη/κειμήλια/σκεύη/σχολεία. Πβ. χριστιανικός. Βλ. αντι~, παρα~. || Ριζάρειος ~ Σχολή (ΡΕΣ). ● επίρρ.: εκκλησιαστικώς [-ῶς] ● ΣΥΜΠΛ.: εκκλησιαστικό έτος βλ. έτος, εκκλησιαστικό όργανο βλ. όργανο [< μτγν. ἐκκλησιαστικός, γαλλ. ecclésiastique, αγγλ. ecclesiastic]

ημίγυμνος, η, ο [ἡμίγυμνος] η-μί-γυ-μνος επίθ. (λόγ.): που δεν είναι εντελώς ντυμένος, που αφήνει μεγάλο μέρος του σώματός του ακάλυπτο: ~ο: μοντέλο.|| (κατ' επέκτ.) ~η: εμφάνιση. ~ες: φωτογραφίες (: που απεικονίζουν ~α κορμιά).|| (ως ουσ.) Το ~ο. Βλ. ολόγυμνος. ΣΥΝ. μισόγυμνος [< μτγν. ἡμίγυμνος]

θεο- & θεό- & θε-: πρόθημα λέξεων 1. με αναφορά στο θεό ή τα θεία: Θεο-κρατία/~δικία.|| (κατ' επέκτ.) Θεό-πνευστος/~σταλτος.|| (μτφ.) Θεο-ποιώ. Θε-άρεστος.|| (αρνητ.) Θεο-μπαίχτης. 2. (επιτατ.) εντελώς ή πάρα πολύ: θεο-πάλαβος/~νήστικος. Θεό-γυμνος (πβ. ολό-)/~κλειστος/~κουφος/~χοντρος.|| Θεο-σκότεινος. Θεό-ξερος Πβ. κατά-. || Θεο-γκόμενα. Βλ. παν-.

κακοκαιρία κα-κο-και-ρί-α ουσ. (θηλ.) & (λαϊκό) κακοκαιριά: άσχημες καιρικές συνθήκες: έντονη/ξαφνική/παρατεταμένη/πρωτοφανής/φονική ~. Σφοδρή ~ με θυελλώδεις ανέμους/καταρρακτώδεις βροχές. Έκτακτο δελτίο ~ας. Σε κλοιό ~ας η Ελλάδα. Σταδιακή ύφεση της ~ας. Ισχυρό/νέο κύμα ~ας πλήττει/σαρώνει τη χώρα. Ματαιώσεις πτήσεων λόγω ~ας. Αναμένεται/έρχεται ~. Επιδεινώνεται/κόπασε/μαίνεται/συνεχίζεται η ~. Πβ. αντάρα, παλιόκαιρος. Βλ. θεομηνία. ΑΝΤ. καλοκαιρία

καταφατικός, ή, ό κα-τα-φα-τι-κός επίθ.: που εκφράζει κατάφαση: ~ή: απάντηση. ~ό: νεύμα. Πβ. βεβαιωτ-, συναινετ-ικός.|| (ΓΡΑΜΜ.) ~ή: πρόταση (: χωρίς άρνηση ή ερωτηματικό).|| (σπάν. για πρόσ.) Είμαι ~ απέναντι σε ... (= το αποδέχομαι, συμφωνώ). Πβ. θετικός. ΑΝΤ. αποφατικός (1), αρνητικός (2) ● επίρρ.: καταφατικά & (λόγ.) -ώς [-ῶς] ● ΣΥΜΠΛ.: καταφατική θεολογία (κ. με κεφαλ. τα αρχικά Κ, Θ): ΘΕΟΛ. θεωρία που δέχεται την προσιτή και καταληπτή όψη του Θεού: αποφατική και ~ ~. [< αρχ. καταφατικός ‘διαβεβαιωτικός, εμφατικός’]

-κράτης {-κρατών | θηλ. -κράτισσα}: επίθημα που δηλώνει πρόσωπο με συγκεκριμένη ιδεολογία ή τρόπο συμπεριφοράς, δράσης: αριστο~/δημο~.|| (αρνητ. συνυποδ.) Αποικιο~/γραφειο~/κεφαλαιο~/τεχνο~/τρομο~/(στο αρσ.) φαλλο~.

-κρατία: επίθημα θηλυκών ουσιαστικών που δηλώνουν σύστημα, θεωρία ή πρακτική και ειδικότ. κυριαρχία συγκεκριμένης ομάδας καθώς και την αντίστοιχη χρονική περίοδο: αριστο~/δημο~. Εμπορο~/ιδεο~/κεφαλαιο~/πλουτο~/τεχνο~/τρομο~.|| Aνδρο~/γυναικο~. Κληρικο~. Αμερικανο~. (ΙΣΤ.) Αγγλο~/βαυαρο~/ενετο~/ρωμαιο~/τουρκο~/φραγκο~ (: καθεστώς υποτέλειας).

-λογία επίθημα θηλυκών ουσιαστικών που αναφέρεται σε 1. επιστημονικό κλάδο ή τομέα: βιο~/γλωσσο~/επιστημο~/θεο~/κοινωνιο~/ορυκτο~/παθο~/πετρο~/φιλο~/ψυχο~. Βλ. -ικός. 2. λόγο, λόγια: ακριβο~/αντι~/απο~/δικαιο~/ηθικο~.|| (αρνητ. συνυποδ.) Αερο~/εκλογο~/καταστροφο~/κενο~/πολυ~. Αισχρο~ (βλ. -λόγος)/δαιμονο~/κινδυνο~.|| (ομιλία) Δευτερο~. 3. σύνολο συγκεντρωμένων στοιχείων, αρχών, κανόνων: (περιληπτ.) θεματο~ (πβ. -γραφία). Νομο~.|| (συλλογή) Aνθο~ (βλ. -λόγιο).|| Δεοντο~/μεθοδο~. 4. προσδιορισμό, καθορισμό ή στο αποτέλεσμά τους: βαθμο~ (πβ. βαθμολόγηση)/δοσο~/χρονο~. Βλ. -λογώ.

-λόγος επίθημα αρσενικών και θηλυκών ουσιαστικών με αναφορά σε 1. ειδικό επιστήμονα ή επαγγελματία: (o/η) αρχαιο~/αστικο~/βιο~/θεο~/παθο~. Εκλογο~.|| Ηλεκτρο~. Βλ. -γράφος. 2. πρόσωπο που συνηθίζει να τοποθετείται ή να εκφράζεται με συγκεκριμένο τρόπο: (αρνητ. συνυποδ.) καταστροφο~/κινδυνο~.|| Ευφυο~. Καυχησιο~/λασπο~/χυδαιο~. 3. (σπάν.) άτομο που συλλέγει ό,τι δηλώνει η πρωτότυπη λέξη: ανθο~/σταχυο~. 4. (σπανιότ.-μόνο στο αρσ.) εργαλείο: βιδο~.

-λογώ {παθ. -ούμαι κ. (προφ.) -ιέμαι} επίθημα ρημάτων με τη σημασία του 1. μιλώ, εκφράζομαι, κρίνω: δευτερο-λογώ/μελλοντο~/μονο~.|| Ακριβο-λογώ/αοριστο~/γενικο~.|| (αρνητ. συνυποδ.) Αισχρο-λογώ/θριαμβο~/κακο~/πολυ~.|| Aξιο-λογώ/πιθανο~. 2. αποδίδω, (καθ)ορίζω: χρησμο-λογώ (πβ. -δοτώ).|| Bαθμο-λογώ/δασμο~/κοστο~/τιμο~/φορο~. 3. μαζεύω, συλλέγω, συγκεντρώνω: κορφο-λογώ.|| Ανθο-λογώ/σταχυο~.|| Ναυτο-λογώ/στρατο~. 4. (προφ.) κάνω κάτι με ένταση ή διάρκεια, έχω μια συνήθεια: τραβο-λογώ/χαζο~/χαϊδο~.|| (αρνητ. συνυποδ.) Μπεκρο-λογώ.

νηπτικός, ή, ό νη-πτι-κός επίθ.: ΘΕΟΛ. που σχετίζεται με τη νήψη ή τη νηπτική θεολογία: ~ή: διδασκαλία/ζωή/θεωρία/παράδοση. ~ά: κείμενα. Οι ~οί Πατέρες της Εκκλησίας. Βλ. ασκητ-, ησυχαστ-ικός. ● ΣΥΜΠΛ.: νηπτική θεολογία (κ. με κεφαλ. Ν, Θ): μέθοδος της ορθόδοξης Εκκλησίας, σύμφωνα με την οποία η γνώση του Θεού επιτυγχάνεται μέσω της νήψης και της ησυχίας, που θα οδηγήσουν στην κάθαρση της καρδιάς από τα πάθη. Βλ. ησυχασμός, μυστικισμός. [< μτγν. νηπτικός ‘νηφάλιος’]

παν- & πάν- & παγ- & πάγ- & παλ- & πάλ- & παμ- & πάμ- (λόγ.) α' συνθετικό που δηλώνει 1. επίταση ιδιότητας: παν-άρχαιος/~εύκολος. Πάλ-λευκος (πβ. κατά-, ολό-). Πάμ-φθηνος. 2. όλα τα μέρη ενός συνόλου: παν-ελλήνιος/~εργατικός. Παγ-κόσμιος. Παλ-λαϊκός. Παμ-ψηφεί.

σταδία στα-δί-α ουσ. (θηλ.): ΤΟΠΟΓΡ. όργανο υπολογισμού της απόστασης μεταξύ δύο σημείων. Βλ. θεοδόλιχος, ταχύμετρο, χωροβάτης. [< γαλλ.-αγγλ. stadia]

τιτανομαχία τι-τα-νο-μα-χί-α ουσ. (θηλ.): αναμέτρηση ανάμεσα σε πολύ ισχυρούς αντιπάλους: πολιτική ~. Ο πόλεμος συμφερόντων έχει λάβει διαστάσεις ~ας. Οι εκλογές εξελίχθηκαν σε πραγματική ~. ~ των δύο ομάδων για ένα εισιτήριο στα ημιτελικά. Βλ. -μαχία. ΣΥΝ. γιγαντομαχία [< μτγν. Τιτανομαχία]