Αναζήτηση

αμπαζούρ [ἀμπαζούρ] α-μπα-ζούρ ουσ. (ουδ.) {άκλ.}: προστατευτικό ή διακοσμητικό κάλυμμα λάμπας που περιορίζει και κατευθύνει το φως κυρ. προς τα κάτω· κατ' επέκτ. ολόκληρο το φωτιστικό. Πβ. επιτραπέζια λάμπα, καπέλο, πορτατίφ. [< γαλλ. abat-jour]

ανομοίωση [ἀνομοίωση] α-νο-μοί-ω-ση ουσ. (θηλ.): ΓΡΑΜΜ. επίδραση (αποβολή ή μεταβολή) που ασκεί ένας φθόγγος στην άρθρωση άλλου γειτονικού, αρθρωτικά συγγενούς (π.χ. γλήγορα < γρήγορα): (αρχ. ελλην.) ~ των δασέων (λ.χ. *θρέχω > τρέχω). Βλ. πάθη φωνηέντων. [< αρχ. ἀνομοίωσις, γαλλ. dissimilation, γερμ. Dissimilation]

αντιστρεψιμότητα [ἀντιστρεψιμότητα] α-ντι-στρε-ψι-μό-τη-τα ουσ. (θηλ.) 1. (λόγ.) η ιδιότητα του αντιστρέψιμου: ~ ενεργειών/πράξεων. Η μη ~ των γεγονότων/του χρόνου. (ΨΥΧΟΛ.-ΠΑΙΔΑΓ.) Η ~ της σκέψης. Βλ. -ότητα. ΣΥΝ. αναστρεψιμότητα (1), αντιστρεπτότητα 2. ΓΛΩΣΣ. δυνατότητα αναγωγής μέσω της γραφής μιας λέξης, συνήθ. κύριου ονόματος, στη μορφή της αντίστοιχης ξένης λέξης: η αρχή της ~ας (π.χ. Σωσσύρ < γαλλ. Saussure. Βλ. απλογράφηση). [< αγγλ. reversibility, γαλλ. réversibilité]

άπληστος, η, ο [ἄπληστος] ά-πλη-στος επίθ. 1. που χαρακτηρίζεται από απληστία: (για πρόσ.) ~ για εξουσία.|| ~η: συμπεριφορά. ~ο: βλέμμα/κυνήγι (του κέρδους). ~α: μάτια. Πβ. αδηφάγος, ανικανοποίητος, αχόρταγος, πλεονέκτης. ΑΝΤ. ολιγαρκής 2. ΠΛΗΡΟΦ. που σχετίζεται με τον άπληστο αλγόριθμο: ~η: μέθοδος. ● επίρρ.: άπληστα & (σπάν.-λόγ.) απλήστως ● ΣΥΜΠΛ.: άπληστος αλγόριθμος: ΠΛΗΡΟΦ. που βρίσκει τη βέλτιστη λύση σε προβλήματα βελτιστοποίησης. [< 1: αρχ. ἄπληστος 2: αγγλ. greedy]

-γραφία {-γραφιών} λεξικό επίθημα θηλυκών ουσιαστικών που δηλώνουν 1. σύνταξη κειμένων συγκεκριμένου είδους και συνεκδ. το σύνολό τους· κατάλογος έργων· κειμενικό είδος: δημοσιο~/ειδησεο~/επιφυλλιδο~. Αλληλο~/αρθρο~.|| Βιβλιο~/φιλμο~.|| Βιο~/διηγηματο~/ηθο~/ιστοριο~/πεζο~/χρονο~. 2. γνωστικό αντικείμενο, επιστήμη: γεω~/εθνο~/λαο~/λεξικο~/παλαιο~/πετρο~/στρωματο~/χαρτο~/ωκεανο~. 3. τρόπο γραφής: κακο~/καλλι~/ορθο~. Στενο~.|| (ΛΟΓΙΣΤ.) Απλο~/διπλο~.|| (ΙΑΤΡ.) Α~/δυσ~. 4. τεχνική ή τέχνη αποτύπωσης, εκτύπωσης και κατ' επέκτ. το ίδιο το δημιούργημα: ελαιο~/λιθο~/ξυλο~/υδατο~/χαλκο~. Ξηρο~/τυπο~/φωτο~. Σκηνο~.|| Γελοιο~/θαλασσο~/ιχνο~/προσωπο~/τοιχο~/τοπιο~. Χορο~.|| Αγιο~/εικονο~. 5. ιατρική εξέταση και ειδικότ. διαγνωστική απεικόνιση: αγγειο~ (πβ. -γράφημα)/αρτηριο~/μαστο~.

διπλογραφία δι-πλο-γρα-φί-α ουσ. (θηλ.): ΛΟΓΙΣΤ. καταχώρηση συναλλαγής με εγγραφή της πιστωτικής και της αντίστοιχης χρεωστικής κίνησης. Βλ. απλογραφία, -γραφία. [< γαλλ. tenue des livres en partie double]

διπλογραφικός, ή, ό δι-πλο-γρα-φι-κός επίθ.: ΛΟΓΙΣΤ. που σχετίζεται με τη διπλογραφία: ~ό: σύστημα. ~ά: λογιστικά βιβλία.

διπλοειδής, ής, ές δι-πλο-ει-δής επίθ.: ΒΙΟΛ. για κύτταρο που το γονιδίωμά του βρίσκεται σε δύο αντίγραφα: οργανισμός με ~ή αριθμό χρωμοσωμάτων. Βλ. αλληλόμορφο (γονίδιο), απλοειδής, -ειδής. [< γαλλ. diploïde, 1931, αγγλ. diploid, 1908]

καθαρεύουσα κα-θα-ρεύ-ου-σα ουσ. (θηλ.) (κ. με κεφαλ. Κ): ΓΛΩΣΣ. τεχνητή μορφή της νεοελληνικής γλώσσας, κυρ. της γραπτής, που βασίστηκε σε αρχαϊκότερα και λόγια στοιχεία και χρησιμοποιήθηκε ως επίσημη γλώσσα του ελληνικού κράτους μέχρι το 1976: κατάργηση/υποστηρικτές της ~ας. Σε απλή/αυστηρή ~. Πβ. αρχαΐζουσα. Βλ. γλωσσικό (ζήτημα), δημοτική, διμορφία, καθομιλουμένη. [< μτγν. καθαρεύουσα, θηλ. της μτχ. εν. του ρ. καθαρεύω ‘χρησιμοποιώ καθαρή γλώσσα’, γαλλ. idiome épuré, γερμ. Reinsprache, αγγλ. katharev(o)usa, 1936]

-ποίηση {-ποίησης (λόγ.) -ποιήσεως | σπανιότ. στον πληθ. -ποιήσεις} (λόγ.): επίθημα αφηρημένων θηλυκών ουσιαστικών που δηλώνει ενέργεια, προώθηση συγκεκριμένης διαδικασίας ή και το αποτέλεσμά της: αγιο~/αισθητο~/απομυθο~/εντατικο~/ευαισθητο~/θεο~/μαζο~/στοχο~. Κωδικο~/οπτικο~/σελιδο~. Κεφαλαιο~/μετοχο~/ρευστο~/τιμαριθμο~. Διεθνο~/κομματικο~/παγκοσμιο~/ποινικο~/φτωχο~.

-ποιητικός, ή, ό: επίθημα για τον σχηματισμό επιθέτων∙ δηλώνει ότι το προσδιοριζόμενο μπορεί να παράγει ή να έχει ως αποτέλεσμα ό,τι εκφράζει η πρωτότυπη λέξη: αρτο~.|| (μτφ.) Σταθερο~.