Αναζήτηση

-άκιας {-άκηδες}: παραγωγικό επίθημα αρσενικών ουσιαστικών με μειωτική συνήθ. σημασία: εξυπν~/τυχερ~.|| Γυαλ~/καλοπερασ~/μουστ~/μπαχαλ~/τσαντ~.

αυτογκόλ [αὐτογκόλ] αυ-το-γκόλ ουσ. (ουδ.) {άκλ.} 1. ΑΘΛ. γκολ που σημειώνει κατά λάθος ένας ποδοσφαιριστής σε βάρος της ομάδας του. Βλ. αυτοκαλάθι. 2. (μτφ.) λάθος που αποβαίνει σε βάρος αυτού που το διαπράττει: πολιτικό ~. Βλ. γκάφα, μπούμερανγκ, φάουλ. [< ιταλ. autogo(a)l, 1908,  γαλλ. autogoal, 1963]

γάμος γά-μος ουσ. (αρσ.) 1. νόμιμη ένωση συνήθ. ενός άντρα και μιας γυναίκας, που αναγνωρίζονται επίσημα ως σύζυγοι με θρησκευτική ή πολιτική τελετή και συνεκδ. η αντίστοιχη τελετή και ο ακόλουθος εορτασμός: ανοιχτός (: με πολλούς προσκεκλημένους, ΑΝΤ. κλειστός)/βασιλικός/παραδοσιακός/πλούσιος ~. Πρώτος/δεύτερος/τρίτος ~. ~ συμφέροντος. ~ από έρωτα/συνοικέσιο. Κοινοί ~οι (: που τελούνται ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο). ~ (μεταξύ) γκέι/λεσβιών/ομοφύλων. (Αν)αγγελία/βίντεο/γνωριμία/δεξίωση/δήλωση (: στο ληξιαρχείο)/δώρο/έθιμα/είδη (: νυφικά, στέφανα, λαμπάδες, μπομπονιέρες)/επέτειος/οργάνωση/πιστοποιητικό/(ληξιαρχική) πράξη/προσκλητήριο/τέλεση/τραγούδι/τραπέζι (= γλέντι)/φωτογραφίες ~ου. Είναι/βρίσκεται/έφτασε σε ηλικία ~ου. Ανακοινώνω/εμποδίζω/ευλογώ/τελώ τον ~ο. Συνάπτω ~ο. Βγάζω τις άδειες του ~ου.|| (ΝΟΜ.) Άκυρος/ανυπόστατος ~. (Δικαστική) λύση ~ου (βλ. διαζύγιο). Επίδομα ~ου. Πβ. παντρειά, πάντρεμα. Βλ. στεφάνι. 2. (συνεκδ.) έγγαμος βίος, συμβίωση συζύγων: αποτυχημένος/αταίριαστος/άτυχος/διαλυμένος/επιτυχημένος ~. Σώζω τον ~ο μου. Ατύχησε/ευτύχησε στον ~ο του. Ο ~ τους κράτησε παρά τις αντιξοότητες. H πρώτη νύχτα του ~ου. 3. ΘΕΟΛ. ένα από τα επτά μυστήρια της χριστιανικής θρησκείας, με το οποίο ευλογείται η ένωση άντρα και γυναίκας, με σκοπό την πνευματική και ηθική τους τελείωση και τη γέννηση τέκνων. 4. (μτφ.) ένωση ή συνεργασία διαφορετικών ή αντίθετων πλευρών, εταιρειών: ~ (δύο) εκδοτικών οίκων. ● ΣΥΜΠΛ.: αναγκαστικός γάμος 1. που επιβάλλεται από το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον ή λόγω ειδικών συνθηκών (συνήθ. ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης). 2. (μτφ.) συνεργασία, συμφωνία που επιβάλλεται από κάποιες καταστάσεις: ~ ~ των επιχειρήσεων., αργυροί/χρυσοί/αδαμάντινοι γάμοι: επέτειος των 25, 50 και 60 (ή 75) χρόνων έγγαμης συμβίωσης, αντίστοιχα. Βλ. ιωβηλαίο. [< γαλλ. noces d'argent/d'or/de diamant] , θρησκευτικός γάμος: που γίνεται σύμφωνα με τον τρόπο που υπαγορεύει η θρησκεία του ζευγαριού. [< γαλλ. mariage religieux] , λευκός/εικονικός γάμος: ΝΟΜ. που γίνεται συμβατικά, για λόγους σκοπιμότητας. [< γαλλ. mariage blanc] , μικτός γάμος: που πραγματοποιείται μεταξύ ετερόθρησκων ή ετερόδοξων. [< γαλλ. mariage mixte] , πολιτικός γάμος: που τελείται (1982 κ. ε.) από εκπρόσωπο δημοτικής ή άλλης πολιτικής Αρχής, συνήθ. στο δημαρχείο. [< γαλλ. mariage civil] , λίστα γάμου βλ. λίστα, πρόταση (γάμου) βλ. πρόταση ● ΦΡ.: εκτός γάμου: έξω από τα πλαίσια της έγγαμης ζωής: σχέσεις ~ ~ (= εξωσυζυγικές). Παιδιά που γεννήθηκαν ~ ~. Πβ. εξώγαμος., εντός γάμου: που προκύπτει ή λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο της έγγαμης συμβίωσης: τέκνα γεννημένα ~ ~., έρχομαι εις γάμου κοινωνία(ν) (επίσ.): παντρεύομαι., όλα του γάμου δύσκολα (κι η νύφη γκαστρωμένη) (παροιμ.): όταν υπάρχουν πολλές δυσκολίες, για να γίνει κάτι ή όταν εμφανίζεται ένα (νέο) πρόβλημα σε μια ήδη δύσκολη κατάσταση., όπου γάμος και χαρά (κι) η Βασίλω πρώτη: για πρόσωπο που παρευρίσκεται σε πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις, συχνά για να προβληθεί., πάρ' τον στον γάμο σου να σου πει «και του χρόνου» (παροιμ.): όταν κάποιος λέει κάτι, συνήθ. αρνητικό, που δεν ταιριάζει σε συγκεκριμένη περίσταση., τα (ιερά) δεσμά του γάμου (επίσ.): ο γάμος: Ενώθηκαν με ~ ~ ενώπιον Θεού και ανθρώπων., (ο) γάμος του καραγκιόζη βλ. καραγκιόζης, ζητώ (σε γάμο) βλ. ζητώ, θα αφήσουμε/σιγά μην αφήσουμε τον γάμο να πάμε για πουρνάρια βλ. αφήνω, στον γάμο του καραγκιόζη βλ. καραγκιόζης, του Κουτρούλη ο γάμος/το πανηγύρι βλ. Κουτρούλης [< αρχ. γάμος]

δώμα [δῶμα] δώ-μα ουσ. (ουδ.) {δώμ-ατος | -ατα} ΑΡΧΙΤ. 1. δωμάτιο ή μικρό διαμέρισμα που κατασκευάζεται σε ταράτσα: μεζονέτα/ρετιρέ με ~. 2. επίπεδη στέγη, ταράτσα: πράσινα φυτεμένα ~ατα (: με κήπο, πβ. ταρατσόκηπος). ● δώματα (τα): (κυρ. μτφ.-ειρων.) πολυτελή διαμερίσματα, μέγαρα: τα ~ της εξουσίας.|| (λογοτ.) Τα ουράνια ~ (= ο ουρανός). [< 1: αρχ. δῶμα ‘σπίτι, κύριο δωμάτιο’ 2: μτγν. ~.]

εγκυμοσύνη [ἐγκυμοσύνη] ε-γκυ-μο-σύ-νη ουσ. (θηλ.): κατάσταση στην οποία βρίσκεται μια γυναίκα από τη στιγμή της σύλληψης του εμβρύου έως τον τοκετό (κατά μέσο όρο 267 ημέρες): ανεπιθύμητη/επαπειλούμενη/προχωρημένη/φυσιολογική ~. Άδεια/περίοδος/ρούχα/συμπτώματα/τεστ ~ης. ~ υψηλού κινδύνου. Διέκοψε την ~ της (βλ. άμβλωση). Είχε δύσκολη/εύκολη ~. Ομαλή έκβαση/εξέλιξη της ~ης. Βρίσκεται στον τρίτο μήνα της ~ης. Πβ. κύηση, κυοφορία. Βλ. αποβολή, -οσύνη. ● ΣΥΜΠΛ.: εξωμήτριος εγκυμοσύνη βλ. εξωμήτριος, σακχαρώδης διαβήτης (της) κύησης/εγκυμοσύνης βλ. διαβήτης²

-ίλα (προφ.) επίθημα θηλυκών ουσιαστικών που δηλώνουν 1. δυσάρεστη οσμή ή γεύση: καπν~/κρεατ~/κρεμμυδ~/λαδ~/ξιν~/ποδαρ~/σαπ~/ψαρ~. 2. αποτέλεσμα ενέργειας, κατάσταση: ανατριχ~/σκασ~. 3. εμφανές σημάδι ορισμένου χρώματος: ασπρ~/κοκκιν~/μαυρ~. Πβ. -άδα, -ιά². [< λατ. -ile]

μετρ ουσ. (αρσ.) {άκλ.} 1. επαγγελματίας που θεωρείται δάσκαλος, αυθεντία στον τομέα του: ~ της κομμωτικής/της μόδας/της υψηλής ραπτικής (= μόδιστρος). Τα μυστικά της κουζίνας από τον ~ του είδους ... Πβ. μαέστρος, μάστορας. 2. επικεφαλής προσωπικού ξενοδοχείου, εστιατορίου, κέντρου διασκέδασης. ● ΣΥΜΠΛ.: γκραν μετρ: ΑΘΛ. τίτλος σκακιστών διεθνούς επιπέδου και η αντίστοιχη κατηγορία: ~ ~ ανδρών/γυναικών.|| Σημείωσε νόρμα ~ ~. [< γαλλ. maître]

παλλακίδα παλ-λα-κί-δα ουσ. (θηλ.): ΑΡΧ. γυναίκα που συμβίωνε με πλούσιο συνήθ. άνδρα και είχε ερωτική σχέση μαζί του, χωρίς να είναι η επίσημη σύζυγός του. [< αρχ. παλλακίς]

ρουχισμός ρου-χι-σμός ουσ. (αρσ.) (λόγ.): σύνολο ρούχων ορισμένης κατηγορίας: αθλητικός/γυναικείος/ιατρικός/οικιακός/ορειβατικός/ποδηλατικός/προστατευτικός/στρατιωτικός/χειμερινός/χιονοδρομικός ~. Είδη/καταστήματα (= ρουχάδικα) ~ού. Βλ. -ισμός. ΣΥΝ. ιματισμός (1)

χλιμιντρίζει χλι-μι-ντρί-ζει ρ. (αμτβ.) {χλιμίντρι-σε, χλιμιντρί-σει, χλιμιντρίζ-οντας} & χλιμιντράει & χλιμιντρά: (για άλογο ή μουλάρι) βγάζει τη χαρακτηριστική του φωνή. Βλ. γκαρίζει. ΣΥΝ. χρεμετίζει ● χλιμιντρίζω: (μτφ.-λογοτ.) βγάζω δυνατή και μακρόσυρτη φωνή με αυξομειώσεις της έντασης: Τι θες πάλι; ~σε εκνευρισμένος. [< μεσν. χλιμιτρίζω]

χλιμίντρισμα χλι-μί-ντρι-σμα ουσ. (ουδ.) {χλιμιντρίσμ-ατα}: η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του χλιμιντρίζει: τα ~ατα των αλόγων. Βλ. γκάρισμα. [< μεσν. χλιμίντρισμα]