Αναζήτηση

-άκιας {-άκηδες}: παραγωγικό επίθημα αρσενικών ουσιαστικών με μειωτική συνήθ. σημασία: εξυπν~/τυχερ~.|| Γυαλ~/καλοπερασ~/μουστ~/μπαχαλ~/τσαντ~.

άλμπουμ [ἄλμπουμ] άλ-μπουμ ουσ. (ουδ.) {άκλ.} 1. δεμένα φύλλα από χοντρό υλικό, συνήθ. χαρτόνι, με ή χωρίς ειδικές υποδοχές για την ταξινόμηση και προστασία διάφορων συλλογών: οικογενειακό/φωτογραφικό ~. ~ γραμματοσήμων/νομισμάτων.|| Ψηφιακό ~ φωτογραφιών. Πβ. λεύκωμα. 2. μουσική συνήθ. ηχογράφηση που κυκλοφορεί σε ψηφιακό δίσκο ή σε δίσκο του πικάπ: διπλό/ζωντανό (= λάιβ)/μονό ~. Η δημοφιλής τραγουδίστρια ετοιμάζει/κυκλοφορεί το νέο προσωπικό της ~. Πβ. σιντί. 3. έντυπη, συνήθ. πολυτελής, συλλογή εικόνων ζωγραφικής, στίχων: ~ με γκραβούρες. [< γαλλ.-αγγλ. album]

γαζέλα γα-ζέ-λα ουσ. (θηλ.) & (σπάν.) γκαζέλα 1. ΖΩΟΛ. είδος μικρής αντιλόπης της ασιατικής και της αφρικανικής ηπείρου (γένη Gazella και Procapra), με πυρόξανθο χρώμα, λευκή κοιλιά και μεγάλα κέρατα, το οποίο φημίζεται για τη χάρη, την ταχύτητα και τα μεγάλα άλματά του. 2. (μτφ.) όμορφη και λυγερόκορμη κοπέλα, συνήθ. μοντέλο, που διακρίνεται για τη χάρη και την κομψότητά της: μαύρη (= Αφροαμερικανίδα)/μελαχρινή ~ του μόντελινγκ/της πασαρέλας. || (για γυναίκα) Τα μάτια της γαζέλας (: μεγάλα και λαμπερά). 3. ΟΙΚΟΝ. (σπανιότ.-μτφ.) ταχέως αναπτυσσόμενη μικρομεσαία επιχείρηση. [< 1, 2: γαλλ. gazelle 3: αμερικ. gazelle (company)]

γκαζάκι γκα-ζά-κι ουσ. (ουδ.) 1. οικιακή μικροσυσκευή για πρόχειρο μαγείρεμα ή παρασκευή αφεψημάτων που λειτουργεί με μικρή φιάλη υγραερίου ή, συνήθ., βουτανίου· συνεκδ. η ίδια η φιάλη: ~ του καφέ. Ανάβω το ~. Έβαλε το μπρίκι στο ~. Πβ. καμινέτο. Βλ. γκάζι. 2. {συνήθ. στον πληθ.} αυτοσχέδιος εκρηκτικός μηχανισμός που κατασκευάζεται με το αντίστοιχο φιαλίδιο: εμπρησμός/επίθεση με ~ια. Εξερράγησαν ~ια. Βλ. βόμβα μολότοφ. ● γκαζάκια (τα): (παλαιότ.) γκαζές.

δειγματοληψία δειγ-μα-το-λη-ψί-α ουσ. (θηλ.) 1. ΣΤΑΤΙΣΤ. μέθοδος επιλογής αντιπροσωπευτικού μέρους ενός πληθυσμού, για τον προσδιορισμό παραμέτρων ή χαρακτηριστικών του συνόλου: συστηματική/τυχαία ~. ~ με ερωτηματολόγια. ~ που διενεργείται σε μηνιαία βάση. Βλ. σφυγμομέτρηση. 2. ΧΗΜ.-ΤΕΧΝΟΛ. λήψη τυχαίου δείγματος από ένα σύνολο, ώστε να γίνει εξέτασή του ή/και έλεγχος ποιότητας: ~ αίματος/νερού/τροφίμων. Σημεία ~ας. ~ες και αναλύσεις. 3. ΤΕΧΝΟΛ. μέτρηση κατά τακτά χρονικά διαστήματα του εύρους κύματος, με στόχο τη μετατροπή του από αναλογικό σε ψηφιακό: ~ ήχου/σήματος. Βλ. -ληψία. [< γαλλ. prise d'échantillons, αγγλ. sampling]

δημοπρασία δη-μο-πρα-σί-α ουσ. (θηλ.) {δημοπρασιών}: δημόσια εκποίηση περιουσιακού στοιχείου ή ανάθεση εκτέλεσης έργου σε όποιον κάνει την καλύτερη προσφορά: αντίστροφη (: κατά την οποία γίνονται προσφορές από υποψήφιους πελάτες)/ηλεκτρονική/μειοδοτική (: το έργο το αναλαμβάνει εκείνος που προσφέρει το χαμηλότερο κόστος)/ολλανδική (: κατά την οποία ο δημοπράτης θέτει υψηλή τιμή εκκίνησης που ελαττώνεται σταδιακά μέχρι να βρεθεί αγοραστής)/πλειοδοτική (: το προς πώληση αντικείμενο κατοχυρώνεται σε όποιον προσφέρει το μεγαλύτερο ποσό) ~. Μυστική/φανερή ~. (περιληπτική) διακήρυξη ~ας. ~ εντόκων γραμματίων. ~ έργων τέχνης/σπάνιων βιβλίων. Πβ. πλειστηριασμός.|| ~ για την εκτέλεση έργων οδοποιίας. [< γαλλ. vente aux enchères, γερμ. Auktion, Versteigerung]

εκθέτης [ἐκθέτης] εκ-θέ-της ουσ. (αρσ.) 1. {σπάν. θηλ. εκθέτρια} πρόσωπο ή εταιρεία που παίρνει μέρος σε έκθεση, παρουσιάζoντας έργα τέχνης ή εμπορικά προϊόντα: άμεσοι/έμμεσοι ~ες. Περιήγηση στα περίπτερα των ~ών.|| (ως επίθ.) ~τρια: επιχείρηση. Βλ. -θέτης. 2. ΜΑΘ. αριθμητική ή αλγεβρική έκφραση που εκφράζει τη δύναμη στην οποία είναι υψωμένη μια ποσότητα και σημειώνεται άνω δεξιά της· κατ' επέκτ. κάθε σύμβολο, στον γραπτό λόγο, που τίθεται στην ίδια θέση: αρνητικός/μέγιστος ~. Δυνάμεις αριθμών (ή παραστάσεων) με ~η έναν φυσικό αριθμό. Βλ. δείκτης. [< πβ. μτγν. ἐκθέτης 'μπαλκόνι', γαλλ. exposant]

ζουρνατζής ζουρ-να-τζής ουσ. (αρσ.): λαϊκός οργανοπαίκτης του ζουρνά. Βλ. νταουλτζής. [< τουρκ. zurnacı]

κάβουρας κά-βου-ρας ουσ. (αρσ.) 1. ΖΩΟΛ. {προφ. θηλ. καβουρίνα} καρκινοειδές μαλακόστρακο (επιστ. ονομασ. Cancer, Carcinus) με πλατύ κέλυφος και ισχυρές δαγκάνες, που ανήκει στα δεκάποδα, είναι κυρ. υδρόβιο και μερικά είδη του είναι φαγώσιμα: βασιλικός/κόκκινος/μπλε/πράσινος ~. Βλ. καβουρομάνα. ΣΥΝ. καβούρι, καρκίνος (4) 2. μεταλλικό εργαλείο για (ξε)βίδωμα, με λαβίδα και κινητό σκέλος που ρυθμίζει το άνοιγμά της. Πβ. γαλλικό κλειδί, παπαγαλάκι. Βλ. κατσαβίδι. ● ΦΡ.: σαν τον κάβουρα: πολύ αργά: Πάει/περπατάει ~ ~.|| (μτφ.) Η έρευνα προχωρά ~ ~. Πβ. καρκινοβατώ., τι 'ναι ο κάβουρας, τι 'ν(αι) το ζουμί του (παροιμ.): για κάτι που δεν επαρκεί, επειδή είναι πολύ λίγο, ελάχιστο: Η σύνταξη δεν φτάνει, ~ ~!, εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα/εδώ σε θέλω (μάστορα)! βλ. θέλω [< μεσν. κάβουρος]

κοντράκιας κο-ντρά-κιας ουσ. (αρσ.) (νεαν. αργκό): νεαρός συνήθ. άνδρας που συμμετέχει σε κόντρες με αυτοκίνητα ή μοτοσικλέτες. Βλ. -άκιας, γκαζιάρης, γκαζοφονιάς, καμικάζι.

λεμονάδα λε-μο-νά-δα ουσ. (θηλ.): ΤΕΧΝΟΛ. ΤΡΟΦ. αναψυκτικό από χυμό λεμονιού, ζάχαρη και νερό: παγωμένη/σπιτική ~. Πβ. λεμονίτα. || ~ με τσίντζερ. Βλ. -άδα, γκαζόζα, λιμοντσέλο. ● Υποκ.: λεμοναδίτσα (η) [< βεν. limonada]

πετρογκάζ πε-τρο-γκάζ ουσ. (ουδ.) {άκλ.}: ΤΕΧΝΟΛ. συσκευή για μαγείρεμα που λειτουργεί με υγραέριο. [< ελλην. εμπορ. ονομασ. ~, 1953]

σκανδάλη σκαν-δά-λη ουσ. (θηλ.): ΤΕΧΝΟΛ. μικρό σιδερένιο εξάρτημα πυροβόλου όπλου, το οποίο, όταν πιεστεί, προκαλεί εκπυρσοκρότηση: διπλή (βλ. δισκάνδαλος)/μαλακή/μονή (βλ. μονοσκάνδαλος)/ρυθμιζόμενη ~. Πάτησε/πίεσε/τράβηξε τη ~ (= πυροβόλησε). ~ διπλής ενέργειας. Ασφάλεια της ~ης.|| (κατ' επέκτ.) Πλαστική ~ (: σε ψαροντούφεκο). ~ γκαζιού. ● ΦΡ.: με το δάχτυλο στη σκανδάλη βλ. δάχτυλο [< μτγν. σκανδάλη]

τιμονιά τι-μο-νιά ουσ. (θηλ.) (προφ.): ο τρόπος που χειρίζεται κάποιος το τιμόνι, συνήθ. του αυτοκινήτου, και κυρ. απότομη στροφή του τιμονιού: ανάποδη/κακή/λάθος ~. Απαλές/άτσαλες/γρήγορες/κοφτές ~ιές. ~ αριστερά. Τραβώ (μια) ~. Βλ. γκαζιά, στραβο~.

τσιτώνω τσι-τώ-νω ρ. (μτβ. κ. αμτβ.) {τσίτω-σα, τσιτώ-σει, -θηκα, -θεί, -μένος, τσιτών-οντας} (προφ.) 1. τεντώνω στο έπακρο: ~σε η φούστα πάνω της, επειδή πάχυνε. ~θηκε το δέρμα λόγω λίφτινγκ.|| (κατ' επέκτ.) ~ τα ηχεία (= αυξάνω στο τέρμα την ένταση). ΣΥΝ. τεζάρω (2) ΑΝΤ. λασκάρω (1), χαλαρώνω (2) 2. (μτφ.) έχω ή προκαλώ σε κάποιον εκνευρισμό: Έχω ~σει (: είναι τεντωμένα τα νεύρα μου). Μην ~εις (πβ. παίρνω ανάποδες)! Με ~σε άσχημα (: με εκνεύρισε). ● Μτχ.: τσιτωμένος , η, ο: που έχει τσιτωθεί: ~ο: πρόσωπο. ~α: σεντόνια. ΣΥΝ. τσιτωτός.|| (μτφ.) ~α: νεύρα. Φαίνεσαι λίγο ~. ΣΥΝ. τεντωμένος. ● ΦΡ.: τσιτώνω τα γκάζια (νεαν. αργκό) 1. (για οδηγό) επιταχύνω. 2. (μτφ.) εντείνω την προσπάθεια, εντατικοποιώ τους ρυθμούς. Πβ. γκαζώνω, τα δίνω όλα., ανοίγω/τεντώνω/τσιτώνω τ' αυτιά μου/τ(ο) αυτί βλ. αυτί, τα τέζαρε/τέντωσε/τσίτωσε βλ. τεζάρω

φρένο φρέ-νο ουσ. (ουδ.) {συνηθέστ. στον πληθ.}: ΤΕΧΝΟΛ. μηχανισμός επιβράδυνσης ή/και ακινητοποίησης κινούμενου ή περιστρεφόμενου αντικειμένου, κυρ. ειδικότ. οχήματος: δυνατά/μαλακά/μπροστά/πίσω/υδραυλικά ~α. Τα ~α του αυτοκινήτου/της μηχανής/του ποδηλάτου. Η βαλβίδα/μανέτα/τρόμπα του ~ου. Τα πεντάλ/τακάκια των ~ων. Δίσκοι (βλ. δισκόφρενο)/σιαγόνες ~ων. Έλεγχος των/συνεργείο/υγρά/φώτα ~ων. Αφήνω το ~. Δεν έπιασαν τα ~α. Πβ. (τροχο)πέδη. Βλ. αερόφρενα, ποδό-, σερβό-, χειρό-φρενο.|| (συνεκδ.) Ακούστηκαν απότομα ~α (= φρεναρίσματα). ● ΦΡ.: βάζω/μπαίνει φρένο σε κάτι (μτφ.-προφ.): ανακόπτω, εμποδίζω την εκδήλωση ενός φαινομένου ή την εξέλιξη μιας κατάστασης: Μπήκε ~ στα δάνεια. Έβαλε ~ (= τέλος) στις παράλογες απαιτήσεις τους. Βλ. εμπόδιο, πρόσκομμα, φραγμός., πατώ φρένο ΑΝΤ. πατώ γκάζι 1. πιέζω με το πόδι μου το φρένο για να μειώσω ταχύτητα. ΣΥΝ. φρενάρω (1) 2. (μτφ.) επιβραδύνω: Πάτησαν ~ στις διαπραγματεύσεις. [< ιταλ. freno]